تحليل گفتماني انتقاد اجتماعي در شعر شاعران انقلاب اسلامي

Discourse Analysis of Social Criticism in Islamic Revolution of Iran’s Poetic

ادبيات، سندي است اجتماعي كه مي‌توان با تحليل آن، تصويري از شرايط اجتماعي هر دوران، از جمله دوران انقلاب اسلامي را به دست آورد. در اين مقاله، با روش تحليل گفتمان پدام انتقاد اجتماعي در شعر دهه اول تا سوم انقلاب اسلامي‌ مورد تحليل و بررسي قرار گرفته است. دو پرسش اين پژوهش يكي به چيستي گفتمان‌هاي غالب انتقاد اجتماعي در شعر سه دهه نخست انقلاب اسلامي اختصاص يافت و ديگري به سير تحول اين گفتمان‌ها در اين سه دهه. براي انتخاب شاعران مطرح اجتماعي مصاحبه‌اي از ده نفر از متخصصان اين حوزه انجام و پس از تعيين شعرا از هر دوره، 5 شعر از هر كدام كه به‌طور برجسته‌تر به انتقاد اجتماعي پرداخته است، انتخاب شد. بنابراين، درمجموع 75 شعر تحليل شد و گفتمان‌هاي غالب انتقاد اجتماعي از هر دهه، همچنين سير تحول اين گفتمان‌ها مورد تبيين قرار گرفت. نتايج به دست آمده نشان مي‌دهند كه شش گفتمان برتر انتقاد اجتماعي عبارتند از: افول اجتماعي اخلاقي، افول اجتماعي فرهنگي، افول اجتماعي رواني، افول اجتماعي اقتصادي، گفتمان افول اجتماعي ديني و افول اجتماعي سياسي. در مورد سير تحول گفتمان‌هاي انتقاد اجتماعي نيز عوامل و زمينه‌هاي بيروني بررسي گرديد.

Literature is a social document by analyzing which we can reach an outline for social situations of a given era. Islamic revolution era, has undergone so many developments and vicissitudes with regard to social conditions of Iranian people that has been reflected in the poetry of this period of time. In this paper, we have studied the social criticism reflected in the first to third decades of the Islamic revolution of Iran on this basis through discourse analysis method. In our research, we focused on which concerning the quiddity of the prevailing discourses on social criticism reflected in the three decades of Islamic revolution. We made interview with ten experts of the field to select distinguished social poets of each one of the three decades, and then, we picked up 5 poems of each selected poets that displayed social criticism more prominently. In general, 75 poems from the three decades of have been analyzed by the Practical Discourse Analysis Method (PDAM) and prevailing discourses on social criticism of each decade as well as development process of theses discourses have been reviewed and made clear. Summing up the analysis steps, six top discourses on social criticism reflected in poets’ poems of the three decades have been concluded in: criticism of social- moral erosion, criticism of social-cultural erosion, criticism of social-psychological erosion, criticism of social-economic erosion, criticism of social-religious erosion, and criticism of social-political erosion.