ژئو پليتيك شيعه يا هلال شيعه (مباني، اهداف و رويكردها)

(Shia Geopolitics or Shiite Crescent (Principles, Goals and Approaches

پيروزي انقلاب اسلامي در بهمن 1357، نظام ژئوپليتيكي خاورميانه را برهم زد. با فروپاشي اين سيستم، تحليل گران علوم اجتماعي و ژئوپليتيك به تحليل چرايي وقوع اين رخداد و پيشبيني سيستم هاي جايگزين پرداختند. تشكيل يك حكومت شيعي در منطقۀ ژئوپليتيكي خاورميانه، سبب همزگرايي شيعيان اين منطقه و در پي آن، افزايش وزن ژئوپليتيكي آنها شد؛ بهزطوري كه تحليل گراني چون فولر و توال، مفهوم ژتوپليتيك شيعه را براي بيان اهميت و نقش شيعيان مورد استفاده قرار دادند و اين مفهوم وارد ترمينولوژي جغرافياي سياسي شد. تحولات بعدي خاورميانه، همچون حملۀ آمريكا به عراق، فروپاشي حزب بعث و قدرت يابي شيعيان در عراق، سبب نگراني سران كشورهاي عربي از برهم خوردن سيستم نظم سنتي و موضع گيري در مقابل نظم جديد شد. ملك عبدالله، پادشاه اردن، ضمن انتقاد از افزايش قدرت شيعيان، اصطلاح هلال شيعي را مورد استفاده قرار داد و به دنبال او سران كشورهاي مصر و عربستان سعودي نيز، ترس و نگراني خود را با حمايت از مفهوم هلال شيعي بيان كردند. با اينكه تاكنون مقاله ها و سخنراني هاي زيادي در مورد ژئوپليتيك شيعه و هلال شيعه مطرح شده، به طور واضح و روشن به مفهوم سازي اهداف، اصول و رويكردهاي اين دو واژه پرداخته نشده است. از اين رو پژوهش پيش رو، ضمن تحليل چرايي طرح اين مفاهيم، در پي پاسخ به اين پرسش است كه چه تفاوتهايي در مباني، اهداف و رويكردهاي دو مفهوم ژئوپليتيك شيعه و هلال شيعه وجود دارد؟ نتايج پژوهش نشان مي دهد ژئوپليتيك شيعه، امري واقعي است كه در بستر جغرافيايي خاورميانه قرار دارد و پس از سقوط صدام و روي كار آمدن شيعيان در عراق، مفهوم آن پررنگ تر شده است، اما در مقابل، طرح مفهوم هلال شيعي يك موضوع غير واقعي، ايدئولوژيك و برساختۀ ذهن كشورهاي غرب و حاكمان سني مذهب منطقه است كه همواره تلاش مي كنند با نفوذ بر افكار مردم و ژئوپليتيك عمومي، ابتدا حكومت هاي خود را مشروع جلوه داده و مردم سني مذهب كشورهاي خود را از خطر شيعه بترسانند و در مرحلۀ بعد، نفوذ و حضور خود (آمريكا و متحدانش) را در منطقه موجه جلوه دهند.