كليدواژه :
شهر دزفول , شهرنشيني , ژئومورفولوژي , توسعة فيزيكي شهر
چكيده فارسي :
در چند دهة اخير، به‌دنبال گسترش روزافزون شهرگرايي و شهرنشيني، همچنين تداوم افزايش جمعيت، بسياري از شهرهاي كشور با توسعة كالبدي چشمگيري مواجه شدند كه اين امر، برنامه‌ريزان و مديران شهري را با مسئلة تعيين محورها و محدوده‌هاي مناسب براي توسعة فيزيكي آتي شهرها روبه‌رو كرده است. دزفول از جملۀ اين شهرهاست كه در فاصلة سال‌هاي 1335-1390 با نرخ رشد ساليانة جمعيت 2/88 درصد مواجه بوده و جمعيت آن در سال 1390 به 248 هزار و 380 نفر رسيده است. با توجه به پيش‌بيني افزايش جمعيت اين شهر در سال‌هاي آينده، شناسايي اراضي مناسب براي توسعة كالبدي آن ضرورتي اجتناب‌ناپذير است. از آنجا كه در تعيين مكان‌هاي مطلوب توسعة شهري، مؤلفه‌هاي ژئومورفولوژيك همواره اهميت زيادي داشته، در پژوهش حاضر به مطالعه و شناسايي محورهاي مناسب توسعة شهر دزفول از نظر عامل‌هاي ژئومورفولوژيك شامل شيب، جهت شيب، گسل، جنس زمين، ارتفاع، فاصله از رودخانه‌ها و آبراهه‌ها، كاربري اراضي و فاصله از ساير مراكز اصلي سكونتگاهي پرداخته شده است. با تهية نقشه‌هاي مربوط به هريك از اين مؤلفه‌ها با استفاده از GIS، محورها و جهت‌هاي جغرافيايي محتمل توسعه با استفاده از فرايند تحليل سلسله‌مراتبي (AHP) مقايسه و ارزيابي شدند؛ به اين ترتيب كه ضريب اهميت نسبي مؤلفه‌هاي ژئومورفولوژيك محاسبه و تعيين شد سپس جهت‌هاي هشت‌گانة جغرافيايي شامل شمال، شمال شرق، شرق، جنوب شرق، جنوب، جنوب غرب، غرب و شمال غرب از نظر عوامل ژئومورفولوژيك مقايسه، و درنهايت با تلفيق ضريب اهميت عامل‌هاي فوق و امتيازات هريك از جهت‌هاي جغرافيايي، امتياز نهايي گزينه‌ها محاسبه شد. براساس تحليل‌ها، در ميان عامل‌هاي ژئومورفولوژيك مورد مطالعه، دو عامل «شيب» و «گسل» بالاترين ضريب اهميت را دارند و جهت‌هاي شرق، شمال غرب و غرب به‌ترتيب با كسب امتياز 0/189، 0/158 و 0/149 به‌عنوان اولويت محورهاي توسعة كالبدي تعيين و پيشنهاد شدند.
چكيده لاتين :
Cities are areas for population concentration all over the world. Urbanization and urban growth are accounted as main indicators of economic growth and development of countries Dezful city such as many cities of Iran, continuously encountered with population increment and positive population growth rate. Population of this city from 52121 persons in 1956 has reached to 248380 persons in 2011; in other words, during this period of 55 years, annual average population growth rate was 2.88 percent. Regarding continuity of population increment of Dezful city and increasing need to convenient areas for habitation and activity and in result, inevitability of urban physical development, determining suitable areas for future development is of great importance.Regarding this matter, present research has studied geomorphologic indicators in Dezful surrounding area and then, convenient directions for future city development has been determined. Base on analyzes, among studied geomorphological indicators ‘slope’ and ‘fault’ acquired highest importance coefficient, and directions of east, northwest and west gained the scores of 0.189, 0.158 and 0.149, respectively; so, these directions determined and proposed as preferred areas for urban development. After determining importance coefficient of criteria and relative scores of alternatives in respect of each criterion, importance coefficient of criteria and relative scores of alternatives synthesized based on the method of Analytical Hierarchy Process; then, the scores of each geographic direction was calculated as follows: east 0.189, northwest 0.158, west 0.149, northeast 0.135, north 0.121, southeast 0.097, south 0.085, and southwest 0.065. All inconsistency ratio of comparative analyzes were at acceptable range.
