تحليلي بر موقعيت مركزي شهرهاي مركز استاني ايران با تأكيد بر ارتباطات جاده‌اي و هوايي با استفاده از نرم‌افزار Gephi

An Analysis of Centrality Measures of Iran’s Province Capitals based on Road and Air Connections (Using Gephi)

توسعه زيرساخت‌هاي حمل‌ونقل به‌دليل دسترسي به بازار و كاهش هزينه‌هاي حمل‌ونقل؛ باعث افزايش بهره‌وري، رقابت و فعاليت‌هاي تجاري مي‌گردد. اين مقاله با هدف بررسي و ارزيابي موقعيت مركزي 31 شهر مركز استاني ايران در زمينه ارتباطات جاده‌اي و خطوط هوايي و براساس آمارهاي سال 1394 صورت گرفته است تا از اين طريق بتوان موقعيت بين‌راهي هر يك از اين شهرها را تعيين نمود. در اين راستا، با استخراج آمار مربوط به تعداد و طول مسيرهاي جاده‌اي و هوايي كشور، موقعيت و جايگاه مراكز استان‌ها بدست آمد. روش تحقيق از نوع توصيفي- تحليلي است و شيوه استخراج داده‌ها به روش اسنادي است. نتايج حاكي از آن است كه تفاوت زيادي بين امتيازاتي كه شهرهاي مركز استاني كشور در زمينه خطوط جاده‌اي و هوايي كسب كرده‌اند، وجود دارد. به‌طوري‌ كه در زمينه خطوط جاده‌اي، شهر همدان با 0/293 امتياز بهترين وضعيت مركزي را كسب نموده و شهر اروميه با صفر و بجنورد با 0/001 امتياز بدترين حالت را به خود اختصاص داده‌اند. در كسب اين امتيازات، موقعيت جغرافيايي مانند فقدان شهر ديگر در اطراف اين شهرها و يا ارتباط مستقيم شهرهاي همسايه بايكديگر مؤثر بوده است. از منظر كلاس‌هاي ماژولاريتي، 31 شهر مركز استاني ايران در 4 كلاس در زمينه خطوط جاده‌اي طبقه‌بندي شدند. در كلاس بنفش شهر همدان، در كلاس سبز شهر سمنان، در كلاس قرمز شهر خرم‌آباد و در كلاس آبي شهر كرمان به عنوان شهر مركزي شناخته شد.‌ در زمينه خطوط هوايي، شهرهاي تهران و مشهد موقعيت مركزي ممتازي دارند و ديگر شهرها با اختلاف زياد در رتبه‌هاي بعدي قرار گرفته‌اند. در اين مقاله، برخي ويژگي‌ها و قابليت‌هاي نرم‌افزار Gephi معرفي شده است.

Because of the market access enhancement and lowered transport costs, development of transport infrastructures has been shown to increase productivity, competition, and business activity. In this article, we calculate and analyze different centrality measures of Iran’s province capitals based on their road and air connections in 2015. In this regard, related information about road and air routes were accumulated and centrality and Betweenness rank of each province capital were determined. The result indicates major gaps between centrality measures of the cities based on air and road networks. The city of Hamedan has the highest Betweenness centrality value on road network with 0.293 and Urmia is at the bottom of the list with zero centrality. For Betweenness centrality based on air network, metropolises of Tehran and Mashhad are far ahead of the rest of the cities. It was noted that geographical factors such as location, particularly the lack of other cities in the surrounding or directly linked to neighboring cities with each other, are among the major factors in centrality rank of a city. Finally, we divided the selected 31 capital cities into four modularity classes based on their road connections. We also introduce Gephi software as a useful tool to calculate centrality measures. Research type is descriptive-analytic and method used to extract data is documental.