توصيف ساختار مكاني بارش سالانه ايران

Description of Spatial Structure of Annual Precipitation of Iran

تعامل عميق، پيچيده و مداوم بارش با ساير عناصر و عوامل اقليمي سبب تغيير و تنوع اين عنصر در بُعد زمان و مكان و نيز جلب توجه و هدايت مطالعات اقليم شناسان و حتي علوم مرتبط با اقليم شناسي شده است. يكي از رويكردهاي مطالعاتي، توصيف تنوع مكاني بارش براساس آماره هاي مكاني است. بدين دليل نياز شناخت مبادي و مباني اين قبيل مطالعات از ضرورت هاي اولين در اقليم شناسي است. در مطالعه حاضر هدف بر اين است كه ضمن معرفي مباني آمار مكاني، با استفاده از روش هاي آماري، رفتار عمومي بارش ايران زمين در امتداد مكان ارائه گردد. دراين راستا از داده هاي بارش روزانه 1437 ايستگاه همديد ، اقليم شناسي و باران سنجي از 1340/1/1تا 1383/10/11 استفاده شده است. در ابتدا براساس روش كريجينگ پراكندگي مكاني بارش مورد بحث قرار گرفت. سپس سه مشخصه اندازه هاي توزيع مكاني، همبستگي مكاني و مدل سازي رگرسيوني در معرض توجه قرار گرفت. نتايج نشان داد كه مركز ثقل(گرانيگاه) بارش هاي سالانه در مختصات شمالي و شرقي رخ مي دهد. تغييرات مكاني اين مركز ثقل در مسير سامانه هاي عمده بارش ايران زمين است. ناپايستگي مكاني مركز ثقل در راستاي محور شمال غرب ـ جنوب شرق و گوياي جابه جايي بيش تر اين مركز در امتداد مذكور است. همبستگي مكاني گوياي رابطه مكاني در شعاع حدود 12 كيلومتري است. مدل برازنده بر داده هاي مكاني گوياي بزرگي اثر شيب و جهت گيري آن بر ميزان بارش است.

Due to deep، complex and everlasting interaction between precipitation and climatic elements-factors، there are changes and varieties in both time and space dimensions. So that climate experts and related scientists take their attentions to this phenomenon. An approach to do this kind of investigations is to describe spatial variations based on spatial statistics. In this paper the main object is to introduce principles of spatial statistics as well as describing general behaviors of Iran precipitation along the space. Accordingly daily precipitation of 1437 synoptic، climatology and rain gage stations during 1961/3/21 to 2004/12/31has been used. First of all the Kriging technique has been used to investigate precipitation distribution. In the next step three characters including spatial distribution، spatial correlation and regression models have been done. The results show that central mean has occurred at 34º 41` N and 50º 58`E. the spatial variation in central mean is occurred in path of the main systems that bring the precipitation to Iran. Spatial correlation shows 12 KM distance for significant correlation. The best fitted model shows slop and its direction the most affective spatial factors on precipitation.