از تقابل تا تعامل: بررسي تحليلي مناسبات يلدرم بايزيد و مَدْرسيان

From Confrontation to Interaction: An analytical Survey on Relations between Yidrim Beyazid and Madrasa Graduates

در تاريخ نگاري رسمي ـ دودماني عثماني، چهره اي جنگاور و مقتدر از بايزيد اول ترسيم شده است، با اين حال وي در رفتارها و سياست هاي خود، متاثر از جريان هاي سياسي ـ مذهبي با نفوذ در قلمرو عثماني بود. بايزيد اول به واسطه هوشمندي فرصت طلبانه جريان صوفيانه، با بهره گيري از فرصت قتل مراد اول، در صحنه جنگ قوصوو(1389/791) بر تخت سلطنت جلوس كرد. وي به سبب پيوند سياسي و رفتاري با اين جريان، در دوره اول زمامداري، بر جريان مرتبط با مدارس سخت گرفت و حضور آنها را در سپهر سياسي عثماني، تصعيف كرد. اما مدرسيان به واسطه نقش مهم خود در عرصه ملكداري، توانستند حضور حداقلي خود را در عرصه سياسي حفظ كنند. به علاوه جريان مدرسي، در نهايت با بهره گيري از انگيزه بايزيد اول براي مطرح كردن خود در قامت سلطاني مسلمان و مدعي در جهان اسلام، توانست اوضاع را به نفع خود تغيير دهد. مدرسيان پس از نامور شدن بايزيد، به سبب كوشش براي تسلط بر سراسر آناتولي، توجه سلطان عثماني را به خود جلب و او را به توبه از ارتكاب اعمال غيرشرعي وادار كردند. در نتيجه جايگاه سياسي خود را در حاكميت آل عثمان به مانند ادوار پيشين بازيافتند. با وجود اين، كوشش جريان مدرسي در حل و فصل مسالمت آميز مناقشه بايزيد اول و تيمور گوركاني، نتيجه اي نداشت. پس از آن نيز با شكست در جنگ آنقره در 1402/804 دوران زمامداري يلدرم بايزيد به سر آمد و حكومت عثماني در آستانه فروپاشي قرار گرفت.

Although, in the Ottoman dynastic historiography, Bayezid I. was described as the mighty and warrior figure, this Sultan also was in his behaviors and policies under the influence of the influential political-religious currents in Ottoman territory. Using the motivation of Beyazid I to raise his stature as Muslim Sultan and pretender in the Islamic world after victory at Nicopolis war in 797/1396, the current of Madrasa could change the situation to its favor. When the Yildirim Beyazid tried to dominate throughout Anatolia, the Madrasa graduates forced him to repent from committing of illicit acts and by this way they renewed, like previous periods, their political status in Ottoman rule. However, attempts of the Madrasa current had failed to peacefully resolve the conflict between Beyazid I and Tamerlane. Following the defeat in the Battle of Ankara in 804/1402, the reign of Yildrim Beyazid came to end and the Ottoman Empire was on the verge of collapse and disintegration.