منشأ لذت از اثر هنري نزد مولانا

در ميان آثار حكما و فلاسفه مسلمان به «منشأ لذت از اثر هنري» و «منشأ زيبايي» اشاره شده است. اين بحث كما بيش در فلسفه غرب نيز تكرار شده است. در اين بحث فلاسفه تلاش دارند منبع الهام زيبايي به هنرمند و چرايي و چگونگي درك زيبايي توسط مخاطب اثر هنري را بررسي كنند و زمينه بحث از «كيفيت درك زيبايي» را فراهم آورند. در اين زمينه دو نظر اصلي مطرح شده است؛ نخست فيثاغورس و فيثاغورسيان بر اين اعتقادند منشأ زيبايي هنر، حكايت كردن آن از افلاك است. اين نظر كه «محاكات از افلاك» نام گرفته است فواصل موسيقي را برابر فواصل افلاك از خورشيد مي‌داند و لذت از هنر را حاصل درك هارموني موجود در افلاك مي‌داند. در نظريه دوم حكيمان مسلمان معتقدند كه زيبايي هنر به دليل محاكات از زيبايي‌هاي بهشت است. قائلان نظريه «محاكات از عدن» معتقدند انسان به دليل حضور در بهشت زيبايي‌هاي بهشتي را چشيده است و زيبايي‌هاي مادي اين دنيا تداعي كننده همان زيبايي‌ها براي او هستند و در واقع اين تداعي است كه براي انسان لذت بخش است. مولانا به عنوان متفكر مسلمان هر دو نظريه را بيان مي‌‌كند و ظاهراً طبق شواهدي كه در ادامه آمده است از نظر دوم دفاع مي‌كند.