تحليل اثرات اجتماعي- اقتصادي سدسازي بر توسعه روستايي (مطالعه موردي: سد سليمانشاه)

پروژه‌هاي سدسازي عامل نقض حقوق اساسي مردمي است كه تحت‌تأثير اين پروژه‌ها خانه‌ها، مزارع، باغات و تعلقات اجتماعي- فرهنگي خود را از دست داده‌اند. اثر سدها روي معيشت، سيستم اجتماعي و فرهنگ مردم به صراحت معلوم نشده و اغلب در تجزيه و تحليل منافع سدها به اين مقولات پرداخته نشده است. بنابراين با توجه به رشد و توسعه سدسازي در جهان به‌ويژه در ايران لزوم بررسي آثار اجتماعي- ‌اقتصادي سدها از اهميت خاصي برخوردار است. سد سليمانشاه در سال 1385 در شهرستان سنقر احداث شده است. هدف اصلي تحقيق تحليل اثرات اجتماعي- اقتصادي سد سليمانشاه بر توسعه روستايي منطقه تحت پوشش شبكه آبياري و زهكشي سد مي‌باشد. جامعه آماري تحقيق شامل روستاييان سرپرست خانوار روستاهاي حوضه آبگير سد (1273=N) مي‌باشند كه 291 نفر از آن‌ها براساس جدول مورگان با استفاده از روش نمونه‌گيري به‌صورت طبقه‌اي با انتساب متناسب انتخاب مي‌شوند. به‌منظور تحليل داده‌ها از تكنيك شاخص تركيبي و مدل موريس، بهره گرفته مي‌شود. نتايج تحقيق نشان داد كه مهم­ترين اثرات مثبت سد سليمانشاه بر منطقه‌ شامل افزايش درآمد در فعاليت‌هاي كشاورزي، توسعه زمين‌هاي زراعي آبي، ورود گردشگران، افزايش درآمد از طريق مشاغل غيركشاورزي، توسعه راه‌ها و ارتباطات روستايي (سهولت رفت وآمد)، افزايش ارزش زمين‌هاي كشاورزي، سرسبزي و آباداني روستاها بود. هم­چنين نتايج نشان داد كه مهم­ترين اثرات منفي سد شامل از دست دادن تعلقات اجتماعي- فرهنگي (مساجد، به زيرآب رفتن قبور نياكان، به‌هم خوردن محدوده‌ عرفي اراضي و ...)، تخريب بخشي از زمين‌هاي مرغوب كشاورزي، از دست دادن خانه، از دست دادن شغل اوليه (كشاورزي)، از دست دادن درختان و باغات ميوه چند ساله بارده و تصرف زمين اهالي با قيمت كم مي‌شود. بر اساس نتايج از ميان 12 روستا تحت پوشش سدسليمانشاه دو روستاي سليمانشاه و جوب‌كبودعليا در حال توسعه و بقيه روستاها در سطح كم­تر توسعه يافته بودند و دو روستاي قروه و غياث‌آباد كم­ترين بهره را از مواهب احداث سد داشته‌اند.