پديد آورندگان :
ذوالفقاري، حسن دانشگاه رازي - گروه جغرافيا , فرهادي، بهمن دانشگاه رازي - گروه مهندسي آب , رحيمي، حميد دانشگاه رازي
كليدواژه :
توان سنجي اقليمي , سويا , نرم افزار CGMS , نرم افزار CROPWAT , شمال و غرب ايران , شرايط اقليمي
چكيده فارسي :
بررسي شرايط محيطي به ويژه شرايط اقليمي محصولات زراعي از جمله سويا كه ارزش غذايي و اقتصادي فراواني براي كشور دارد از اهميت بالايي برخوردار است. در همين راستا براي تعيين توان اقليمي كشت سويا در ايران، محدوده هاي نهايي كه داراي حداقل هاي اقليمي مورد نياز كشت اين گياه هستند، مشخص شد. با انتخاب يك دوره آماري 20 ساله از سال 1989 تا 2008 و ترسيم نقشه هم بارش ايران بر مبناي تمام ايستگاه هاي موجود كشور كه بالاي 20 سال داده هاي روزانه كاملي داشتند، سه محدوده داراي بارش سالانه بيش از 500 ميليمتر در شمال، غرب و جنوب غرب مشخص گرديد. براي افزايش دقت كار، با ايجاد ايستگاه هاي مجازي بر اساس آستانه دماهاي حداقل و حداكثر روزانه، نقاط خارج از محدوده حذف و محدودههاي داخلي هر كدام از نواحي مناسب، جهت توان سنجي نهايي مورد تأييد قرار گرفتند. با استفاده از نرم افزار CGMS داده هاي دماي حداقل، حداكثر، فشار بخار، ساعات آفتابي و باد، برآورد شدند و براي برآورد بارش از روش زمين آمار اسپلاين كاملاً منظم (CRS) و همچنين جهت تخمين درصد رطوبت نسبي از روش اسپلاين منظم (SR) استفاده شد. در مرحله بعدي ميانگين ميزان كاهش بازدهي گياه سويا در شرايط ديم با استفاده از نرم افزار CROPWAT تعيين شد. در ادامه كار، ميزان ارزش سه لايه بارش، رطوبت نسبي و دماي حداكثر تبيين و با بهره گيري از روش AHP، ميزان وزن هر لايه تعيين و بر هم منطبق شدند. يافته هاي اين پژوهش نشان داد كه نواحي غرب و جنوب غرب با درصد كاهش بازدهي بيش از 50 درصد به لحاظ استعداد كشت ديم سويا داراي شرايط ضعيف تا متوسط هستند ولي نيمه غربي ناحيه شمالي كشور، به عنوان منطقه مستعد كشت سويا مي تواند در نظر گرفته شود. محاسبات نشان داد كه كسري بازدهي اين پهنه كمتر از 10 درصد بوده و از اين نظر استعداد خوبي براي كشت سويا به صورت ديم دارد. همچنين معلوم شد كه براي شروع كشت محصول سويا به صورت ديم در همه پهنه ها، ارديبهشت ماه نسبت به ماه هاي ديگر مناسب تر است.
چكيده لاتين :
The evaluation of environmental conditions in particular climatic conditions of crops such as soybean that have a great economic
importance for the country. In this regard, climate regions, with a minimum requirement of soybean cultivation were identified. By choosing a 20-year period from 1989 to 2008 and precipitation map of Iran on the basis of all available stations over 20 years of daily data completed, three regions with annual rainfall of over 500 mm in the North, West and South West were then determined. To increase precision, creating a virtual stations on the basis of daily maximum and minimum temperatures, areas outside of the internal parts were removed and each of the relevant area, was approved to determine the ultimate potential. Using CGMS software, the minimum temperature, maximum vapor pressure, sunshine hours and wind were estimated for
rainfall estimation from Completely Regularized Spline (CRS) method, and Spline Regularize (SR) method was used to estimate
relative humidity. In the next phase, the mean rate of deficit in soybean yield in dry land conditions was determined using the
CROPWAT. Then, three valuable layers of precipitation, relative humidity and maximum temperature were explained by the use of AHP to determine the weight of each layer which was overlapped. The results showed that in the West and South West regions, with the percentage deficit crop yield of over 50%, conditions are low to moderate but the western half of the country's northern region can be considered suitable for soybean cultivation. Calculations showed that the deficit efficiency of the crop in this region, was less than 10 percent and thus has good potential for rain-fed soybean cultivation. It also became clear that to start rain-fed soybean cultivation in all regions, the month of Ordibehesht was more suitable than other months.
