نقش اثرات الگوي پيوند از دور درياي شمال-خزر در نوسان پذيري دماهاي بيشينه ايران

The Role of North Caspian Sea Pattern (NCP) Teleconnection in Maximum Temperatures Oscillation in Iran

الگوي پيوند ­از­ دور درياي شمال-خزر به ­عنوان يكي از الگوهاي پيوند ­از ­دور جوي تأثير­گذار تراز 500 هكتوپاسكال، نقش مهمي در تغيرپذيري منطقه ­اي دمايي و هيدرو اقليم شرق مديترانه دارد. در پژوهش حاضر به­ بررسي ارتباط بين الگوي پيوند از دور درياي شمال-خزر با نوسانات دماهاي بيشينه­ ايران در يك دوره بلند­مدت 60 ساله (1950-2010) پرداخته شده است. نتايج تحليل همبستگي پيرسون به­ عنوان روش اصلي مورد استفاده در اين پژوهش مبيّن وجود رابطه معني ­دار و معكوس بين دماي بيشينه اكثر ايستگاه­ هاي منتخب با الگوي پيوند از دور درياي شمال-خزر است. اين امر حاكي از كاهش دما در فاز مثبت الگوي پيوند از دور درياي شمال-خزر و افزايش دما در فاز منفي مي­ باشد. از نظر زماني، ضرايب همبستگي مورد محاسبه نشان از ارتباط معكوس و معني­دار­تري بين دماي ايستگاه­ها و الگوي درياي شمال-خزر در ماه­هاي ژانويه، فوريه، مارس و تقريباٌ ارتباط مستقيم اكثر ايستگاه ­ها در ماه آگوست است. در بازه­ زماني ماهانه بيش­ترين ميزان همبستگي ماهانه در بين ايستگاه ها با 0/342- در ماه ژانويه مورد محاسبه قرار گرفت. بررسي ضرايب همبستگي فصلي نيز بيانگر ضريب همبستگي معني­دار دماهاي بيشينه زمستان به ميزان 0/212- دارد. به لحاظ دوره­اي، نتايج بيانگر ارتباط قوي دوره­ سرد در اكثر ايستگاه­ها با الگوي مورد مطالعه مي­ باشد. تحليل آرايش الگوهاي جوّي تراز 500 هكتوپاسكال در فازهاي منفي و مثبت نشان مي­دهد كه در فاز مثبت، اسقرار ناوه­اي عميق بر روي درياي­ خزر، عراق، تركيه و ايران و هم­چنين قرارگيري ايران در بخش شرقي محور ناوه­ و از طرفي اسقرار پشته­ اي بر روي درياي شمال و اروپا باعث انتقال دماهاي سرد شمال اروپا و جنب قطبي به سمت ايران مي­شود. اما در فاز منفي قرارگيري ايران در زير محور پشته­ مستقر بر روي ايران منجر به ايجاد جوّي پايدار با وزش ضعيف مداري و دماهاي گرم شده است. بنابراين با وزش هواي گرم­ و خشك آفريقا، عربستان و عرض­ هاي پايين، دماي ايران بالاتر مي ­رود.

The NCP as one of the effective teleconnection patterns in level of 500 hpa have an important role in thermal and hydro-climatic variability in East Mediterranean region. In this study to investigate the correlation between the NCP and maximum temperature fluctuations Iran for a 60 years period (1950-2010) have been studied. Pearson correlation analysis as the main method used in this study show an inverse relationship between maximum temperatures and selected stations and NCP index. This shows decrease of temperature in positive phase of the NCP and rise of temperature in negative phase. In terms of time correlation coefficients were calculated and showed a significant negative correlation between the temperature of stations and the NCP in months of January, February, March and almost direct relation most stations in August. At monthly interval in the monthly correlation between stations with 0.342 were computed in January. Seasonal correlation of shows a significant correlation of maximum temperatures in winter to be -0.212. In terms of period, the results indicate a strong correlation between cold period in most stations and mentioned index. Atmospheric circulation in 500 hpa at positive and negative phases showed in positive phase, settlement of deep trough on the Caspian Sea, Iraq, Turkey and Iran, and also the location of Iran in the eastern part of the trough axis on the other hand, indicates establishment of a ridge on the North Sea and Europe which leads to transfer of cold temperatures of northern Europe and its adjacence of polar section to Iran. But on the negative phase placement of Iran beneath the ridge axis leads to the creation of a barotropic atmosphere with weak zonal wind and warm temperatures to Iran. So with blowing warm air from Africa, Arabia and low latitude Iran's temperature rises.