تحليل فضايي و اولويت‌بندي استان‌هاي ايران به منظور برنامه‌ريزي و توسعه فناوري اطلاعات و ارتباطات

Spatial Analysis and Prioritization of Iran Provinces for ICT Planning and Development

فناوري اطلاعات و ارتباطات ( ICT)به عنوان پارادايم جديد حاكم بر توسعه، با اثرگذاري بر نحوه تفكر و عمل و تغيير الگوهاي كار و زندگي، محوريت تمامي جنبه­هاي تحول و پيشرفت قرار گرفته و در واقع هم علت توسعه و هم نشان توسعه‌يافتگي محسوب مي­شود. با توجه به رشد روزافزون منفعت­ هاي اتخاذ اين فناوري جهت پيشبرد اهداف اقتصادي، اجتماعي و سياسي و نيل به توسعه پايدار، تدوين و تبعيت از استراتژي­ها و رويكردهاي مناسب جهت به ­كار­گيري ICT در كشور ما نيز يك الزام است. در اين ميان با توجه به نقش بنيادي فناوري اطلاعات و ارتباطات در دست­يابي به توسـعه پايدار و با علم بـه اين­كه شـكاف ديجيتال ميان مناطق، عدالت فـضايي و جغرافيايي را تحت ­الشعاع قرار داده و توسعه نامتعادل مناطق كشور را دامن مي­زند؛ لذا هر طرح و برنامه ­اي در زمينه توسعه ICT، بايد بر اساس مطالعه و شناخت وضع موجود فناوري اطلاعات و ارتباطات در مناطق و در جهت حذف و يا كاهش شكاف ديجيتال صورت گيرد. در اين پژوهش با بهره­ گيري از 40 شاخص و استفاده از نرم ­افزارها و مدل­ هاي كمي نظير GIS، SPSS، TOPSIS، ضريب پراكندگي، تكنيك وزن ­دهي رتبه­ اي، روش بي­ مقياس كردن خطي، همبستگي پيرسون و ... به مطالعه توسعه‌يافتگي استان­هاي كشور از لحاظ شاخص­هاي ICT پرداخته و آن‌ها را از اين منظر رتبه­ بندي و سطح­بندي كرده است. يافته­ هاي پژوهش حاكي از آن است كه استان­هاي كشور از نظر شاخص­ هاي فناوري اطلاعات و ارتباطات وضعيت مطلوبي ندارند و استان تهران به­ عنوان رتبه اول از اين منظر در سطح نيمه­ توسعه ­يافته قرار دارد. ميان استان­هاي كشور از لحاظ توسعه‌يافتگي فناوري اطلاعات و ارتباطات، تا حدودي عدم تعادل و ناهمگوني يا به ­عبارتي ديگر شكاف ديجيتال وجود دارد؛ به طوري كه استان داراي رتبه اول (تهران) نسبت به استان داراي رتبه آخر (خراسان شمالي) بيش از دو و نيم برابر و در مجموع استان­هاي سطح اول نسبت به استان­هاي سطح پنجم نزديك به دو برابر توسعه‌يافته‌تر است. همچنين توسعه‌يافتگي ICT با ميزان جمعيت و به ­خصوص درصد شهرنشيني رابطه مستقيم داشته؛ بدين معني كه، در مجموع بيش­تر امكانات و استفاده از ICT در استان­هايي متمركز است كه جمعيت و درصد شهرنشيني بيش­تري دارند. در نهايت به­منظور حذف و يا كاهش شكاف ديجيتال و ايجاد تعادل در زمينه توسعه در درازمدت، استان­هاي كشور جهت توسعه ICT اولويت­ بندي شده‌اند

Nowadays ICT (Information and Communication Technology) as a new dominant paradigm of development has become the focus of all the aspects of development and progress by influencing the way of thinking and acting and changing life and work patterns and in fact it is considered as both the reason and the sign of development. Due to the growing benefits of adopting this technology in order to achieve economic, social and political goals and sustainable development, following appropriate strategies and approaches for using ICT in our country is a must. Due to the fundamental and key role of ICT in achieving sustainable development and knowing that digital divide between regions has overshadowed the spatial and geographical justice and has provoked the uneven and unbalanced development of the regions of the country, any plan or program in developing ICT in the country should be based on the studying and understanding the current situation of ICT in the regions of the country and should be used to remove or eliminate the digital divide. In this research the development of the provinces of the country in terms of ICT was examined and these provinces were rated and ranked. In order to do so, we made use of 40 indicators and unique soft wares and models like GIS, SPSS, TOPSIS, scattering coefficient, weight rating technique, linear scale-up method, Pearson coefficient and so on. The findings of the study indicated that the provinces of the country are not in a good situation in terms of ICT and Tehran province as the first rank in terms of ICT was semi-developed. There are imbalances and disparities to some extent among the provinces of the country in terms of ICT development or in other words digital divide in such a way that Tehran province as the first rank was 2.5 times more developed than the last rank (Northern- Khorasan) and in general the first rank provinces were nearly twice times more developed than the fifth rank provinces. Also, ICT development correlated with population and especially with urban percentage; meaning that generally speaking, the most facilities and usages of ICT are focused in the provinces with more population and urban percentage. At last in order to eliminate or remove digital divide and balancing long-term development, the provinces of the country were ranked for achieving ICT development.