شناسايي و اولويت‌ بندي شاخص‌ها و معيارهاي گردشگري پايدار طبيعي در مناطق بياباني (مطالعه موردي: استان يزد)

(Process of Identifying and prioritization the sustainable ecotourism criteria in the desert regions (Case study: Yazd province

تقاضا براي گردشگري در طبيعت، برنامه ­ريزي همه­ جانبه و توجه به محيط زيست و جلوگيري از تخريب آن را ضروري ساخته است. نواحي بياباني عموماً بعنوان منابع طبيعي بكر شناخته شده‌اند و در صورتي كه بخواهيم گردشگري را در اين نواحي گسترش دهيم اين نواحي نيز مانند ساير سايت‌هاي طبيعي از قاعده توسعه پايدار مستثتي نيستند. استان يزد در مركز ايران با وسعت 131000 كيلومتر مربع سومين استان بزرگ كشور است كه 65 درصد آن را اراضي كويري وبياباني تشكيل مي‌دهد. معرفي مهمترين شاخص‌ها و معيارهاي مناسب اندازه گيري گردشگري پايدار طبيعي در مناطق خشك و بياباني سؤال اصلي اين تحقيق مي‌باشد مقاله حاضر با روش توصيفي – تحليلي و پيمايشي از طريق نظر خواهي از خبرگان و اساتيد به شيوه دلفي و همچنين مدل تحليل تشخيص در قالب نرم افزار SPSS به معرفي شاخص‌ها و معيارهاي مناسب براي اندازه گيري پيشرفت به سوي پايداري در گردشگري طبيعي در مناطق خشك و بياباني پرداخته است. يافته‌هاي تحقيق بر اساس آزمون فرض T-test در سطح 5 درصد مورد آزمون قرار گرفت. بر اساس يافته‌هاي تحقيق تعداد 64 شاخص براي سنجش پايداري گردشگري طبيعي در مناطق بياباني انتخاب شدند. براي پايداري زيست محيطي 28 شاخص معرفي شدند. در اين ميان شاخص‌هاي دسترسي به منابع آب با ميانگين 8، كيفيت آب با ميانگين 7، دما با ميانگين 7/72 وتنوع گياهي وجانوري با ميانگين 7/08 بيشترين وزن را دارا مي‌باشند. سنجش پايداري اجتماعي و فرهنگي با 19 شاخص صورت مي‌گيرد. مهم‌ترين اين شاخص‌ها امنيت اجتماعي با ميانگين 8/48، اطلاع رساني با ميانگين 7/96 مكانهاي تاريخي و فرهنگي با ميانگين 7/12 بيشترين امتياز را كسب نموده‌اند. سنجش پايداري اقتصادي با تعداد 17 شاخص انجام مي‌شود. شاخص‌هاي درآمدحاصل از گردشگري براي ساكنان محلي با ميانگين 7/36، ميزان اشتغال جوامع محلي با ميانگين 7، زيرساخت‌هاي گردشگري با ميانگين 7 از مهمترين شاخص‌هاي اقتصادي مي‌باشد. اولويت‌بندي معيارهاي گردشگري بر اساس تست دانكن صورت گرفت كه در اين ميان معيارهاي امنيت، منابع آب ومالي در اولويت اول و معيارهاي خاك و توپوگرافي در اولويت پنجم قرار گرفتند.

Demand for ecotourism caused a comprehensive planning and paying attention to the environment and preventing from its destruction, to be a necessary case. Ecotourism development principles in the desert regions, due to the special features of these regions and fragile ecosystems include the distinctive factors and standards that are more focused on the effects of natural environment for tourism. Our studied region in Yazd province located at the center of Iran with extent of 131000 km2 is the third great province of Iran where 65 % of it is composed of desert regions. In this paper, our most important question was this that "what are the appropriate indexes and criteria of measuring the sustainable ecotourism in the dry and desert regions?" and also "what is the process of identifying the appropriate indexes and criteria of ecotourism?" .This paper introduced the appropriate indexes and criteria to measure the progress toward the sustainability in the ecotourism in the desert regions by a survey based and descriptive and analytical method and feedback from the experts in Delphi method. Results of the research were examined based on the T-TEST assumed in the level of 5%. Finally , 64 cases were introduced which in the meantime 28 cases of them for assessing the environment sustainability , and 17 cases of them for assessing the economic sustainability and 19 cases of them were introduced in the desert regions that were in accordance with Iran and ecosystems of these regions .