آيروني كلامي در حكايتهايي از كتاب البخلاء جاحظ

Verbal Irony in Jāhiz’s Fables in the Book of “al-Būkhalā”

آيروني كلامي از مهم­ترين انواع آيروني است كه در سطح كلام رخ مي­دهد و در قالب اين تكنيك بياني، جملات آگاهانه يا ناآگاهانه كاركرد ارجاعي خود را از دست داده و معناي حقيقي را متضاد و واژگونه نشان مي­دهند؛ از اين­رو نوعي دوگانگي در سخنان گوينده پديد آمده كه عمدتا به عنوان شگردي بلاغي كاربرد دارد. آيروني كلامي در ادبيات عربي با اصطلاح «المفارقة اللفظية» شناخته شده و به مثابه تكنيكي بياني براي مقاصد استهزائي به كار مي ­رود كه نمونه­ هايي از آن را مي­توان در حكايت ­هاي جاحظ مشاهده نمود. در اين مقاله با روش توصيفي-تحليلي به بررسي حكايت­ هاي كتاب البخلاء پرداخته مي­شود و نوع بيان جاحظ در توصيف احوالات بخيلان و ذكر خصوصيت­ هاي اخلاقي آنان از منظر آيروني كلامي ارزيابي مي­گردد. جاحظ در حكاي ت­هاي خود از برخي شيوه ­هاي آيروني كلامي در قالب تهكم، طعن و كنايه، هزل، شوخي­ نما و... به قصد استهزاء بخيلان و نقد جامعۀ معاصر خود بهره مي­ برد.

One of the most important kinds of ironies is verbal irony which has been utilized in the level, and in this oral method which words meaning, consciously and unconsciously, opposite their real meaning. it is a type of bidirectional and contradictory state in the speech in which words and surface structures lose their dictionary meaning and, implicitly and ironically, are opposite to the narrator’s intended speech. this kind of irony which in Arab literature is known as verbal irony has been applied ridiculously and satirically which some of its uses can be seen in Jāhiz’s fables. This paper investigates the narrations of Albukhala using descriptive-analytical method and evaluates Jāhiz’s wording in describing the parsimonious people and their characteristics from the view of verbal irony in the template of mock, sarcasm, humor, pseudo humor and etc. in order to ridicule the parsimonious people and criticize his contemporary community.