بررسي و تحليل انواع برجسته و پركاربرد آيروني در مثنوي

Analysis of the Types of Irony in Masnavi

آيروني يكي از اصطلاحات پيچيده و مهم در بلاغت، فلسفه و نقد ادبي است. متون فارسي نيز از ظرفيت‌هاي فراوان اين صنعت بلاغي ذيل عنوان‌هايي چون طنز، تهكّم، مجاز به علاقه ضديت، استعاره عناديه و... بهره برده است. دراين‌ميان، يكي از بنيادهاي بلاغي مثنوي معنوي، مهارت و هنرمندي مولانا در به‌كارگيري طنز و انواع گوناگون آن است . مهارت خاص مولانا در مخاطب‌شناسي و اهتمام به تبيين و تعليم مفاهيم عالي ديني، عرفاني و اخلاقي سبب شد تا او شيوه بيان غيرمستقيم طنز را به‌دليل كارايي ، جذابيت و ضريب‌تاثير بيشتر برگزيند. همين امر به‌طرز كم‌نظيري زمينه را براي نمود انواع مختلف آيروني در سراسر مثنوي، خصوصاً دفتر پنجم ، فراهم آورده است كه آيروني كلامي، موقعيتي، وضعي، نمايشي، و... از آن جمله‌اند. در اين پژوهش، مثنوي مولوي ازمنظر آيرونيك به‌شيوه توصيفي‌ـ‌تحليلي و با استفاده از منابع كتابخانه‌اي بررسي و مشخص شد كه آيروني نمايشي به‌دليل ماهيت تمثيلي و روايي مثنوي جايگاه ويژه‌اي در اين كتاب دارد.

Irony is one of the important and at the same time complex terms in rhetoric, philosophy and literary criticism that Persian texts have employed its potentialities under various headings such as satire, asterism, etc. In the meantime, one of the rhetorical basesofMasnavi isMawlawiʹs artistic and skillful use of humor and its various types. Mawlawiʹs specific skill in recognizing his audience and his dedication to explicate grand concepts of religion, mysticism and morality led him tochoosehumor as an indirect way of expression because of its high functionality, and great power to attract and persuade the audience.This paves the way for different types of irony to appear in the entire Masnavi, especially in its Fifth Book. Among different types of ironythat are present in Masnaviare verbal, situational and dramatic ironies. In this article, which is library-based and is done through descriptive-analytic method, the authors will investigate different modes of irony in Mawlawi’sMasnavi. It concludes that because of Masnavi’s allegorical and diegetic character, dramatic irony has a special standing in Masnavi.