بررسي مقايسه‌اي موضوع و محتواي شعر مشروطه ايران و شعر جديديه تاجيكستان

A Comparative Study of the Subjects and Contents of Iranian Constitutional Movement Poetry and JadidiehPoetry in Tajikistan

دوران مشروطه از اعصار مهم ايران ازنظر تحول محتواي شعري است؛ چراكه ديگر نه مديحه‌سرايي و شعر عرفاني، بلكه اشعار اجتماعي‌ـ‌ سياسي با مضامين متعالي چون آزادي، وطن و... رواج داشت. تشابه عصر جديد تاجيكستان با اين عصر، زمينه تعامل شعر مشروطه ايران و شعر نو اين كشور را فراهم كرد. پژوهش حاضر، كه به‌روش تحليلي‌ـ تطبيقي انجام شده است، درجهت بيان چگونگي اين تعامل با هدف مقايسه تطبيقي موضوع و محتواي شعر مشروطه ايران و شعر جديديه تاجيكستان به بررسي وجوه اشتراك فراوان شعر اين دو كشور در عصرهاي پيش‌گفته پرداخته و درنهايت به سه دسته شاعران «حب وطني، انقلابي و مرثيه‌سرا» در شاعران اين دوره‌ها قايل شده است. اديب‌الممالك فراهاني و ايرج‌ميرزا درميان شاعران مشروطه ايران و «فطرت» درميان شاعران جديديه تاجيك ازجمله شاعران حب وطني، و نسيم شمال و مومن قناعت ازجمله شاعران مرثيه‌سرا هستند و مابقي ذيل دسته شاعران انقلابي قرار گرفته‌اند. پس از تحليل محتوايي و تطبيقي اشعار آنها، چنين دريافت شد كه ازميان مضامين پررنگ شعر مشروطه ايران، موضوع «وطن» نخستين و پركاربردترين محتواي مشترك شعر اين دو كشور است كه جايگزين موضوع عشق شده است. اين موضوع در اكثر اشعار شاعران ايران و تاجيكستان، بيش از بيان حب‌وطن به‌طور مطلق، به ترغيب مخاطبان به قيام عليه ظلم و تشويق به انقلاب سروده شده و در بعضي موارد صرفاً مرثيه است. آزادي، تعليم و تربيت جديد، ادبيات كارگري و نكوهش جهل و توصيه به علم‌اندوزي مضامين مشترك بعدي هستند؛ ضمن اينكه شواهدي درباب توجه به حقوق بشر، زنان و مسيله برابري با مردان نيز استخراج شده كه در مورد اخير (نكوهش جهل و توصيه به علم‌اندوزي) مي‌گنجد.

The Poetry of the Constitutional period in Iran has been a turning point away from encomiums and mystical poetry of the prior ages. This shift is primarily characterized by a poetry dealing with socio-political issues such as freedom, homeland, etc. Contemporaneity of the Jadidieh Period in Tajikistani Poetry with this era in Iran paved the way for the maturation of the Constitutional Poetry in Iran. The method of the research is analytic-comparative and aims to investigate how this two interact in terms of subjects and contents. This study classifies the poets into three categories of “patriots” (like AdibulmamalekFarahani and Irajmirza in Iran and Fitrat in Tajikestan), “revolutionaries” and “elegiast” (like NasimShomal and MomenGhena’at in Iran). Studying the poetry in this period shows that the title “Motherland” is the first shared subject of Iranian poetry (Constitutional movement period) and Tajikistan (Jadidieh) which replaced the romantic lyrics of the previous age. The poets in the era of “Awakening” and modernism speak in their poems of their love of homeland, “freedom”, “prosperity” and “progress”. The topic of “homeland” both reveals the universality of the subject in the literature of this era and also indicates the changes in their essence and tones. Of other common thematic issues are 1- Fighting with dictatorship inside the country and defending motherland against foreign threats, 2- human rights, women’s rights and gender equality, 3- freedom and law, 4- acquiring modern sciences and education, 5- reforming and modernizing poetic topics and using colloquial terms, 6- fighting with religious superstitious ideas and ignorance.