چگونگي روند تركيب‌بندي در نگاره‌هاي ايراني؛ مورد پژوهشي: نگارۀ «بازي شطرنج بوزرجمهر و سفير هند» از نسخۀ خطي شاهنامۀ بايسنقري

The composition process in the Iranian painting designs, a case study: the design of “a chess game between Buzarjomehr and the Indian ambassador”, taken from a manuscript of the Baysonqori Shahnameh

امروزه تقريباً ترديدي نيست كه نگاره‌هاي ايراني با استفاده از پيش‌نمونه‌ها تركيب ‌مي‌شده‌اند. با اين حال، اين پرسش اساسي كه تركيب اين پيش‌نمونه‌ها بر اساس چه ضوابطي صورت مي‌گرفته، قابل طرح است. مقالۀ پيش ‌رو با استفاده از روش توصيفي ـ تحليلي موردي تلاش مي‌كند تا با تكيه بر مشاهدة دقيق مجلس بيست‌ويكم شاهنامۀ بايسنقري يعني «بازي شطرنج بوزرجمهر و سفير هند»، چگونگي روند تركيب‌ عناصر و اجزاء را در نگاره‌هاي ايراني بكاود. در اين پژوهش، ضمن طرح مهم‌ترين نظريه‌ها دربارۀ چگونگي اين روند، سرانجام مشاهده مي‌شود كه اگرچه هيچ يك از اين آراء به تنهايي نمي‌توانند از عهدة توجيه آن در نگارۀ ياد شده بر‌آيند، اما تركيبي از اين نظريه‌ها مي‌تواند اين روند را در نگارۀ پيش‌گفته بازسازي و تبيين كند

Today, there is hardly any doubt that the Iranian painting designs have been composed by applying some pre-existing models [or prototypes]. Nevertheless, one may put forward the essential question that on what basis the composition of such models has taken place. Using a descriptive-analytic method, the present article, by taking a careful look at the 21st Scene in the Baysonqori Shanameh, that is, “the chess game between Buzarjomehr and the Indian ambassador”, attempts to investigate into the composition process of the component parts in the Iranian designs. When advancing the most important theories as to the manner of this process, it turns out that none of these theories can singly account for the process in the above-mentioned painting design. However, a combination of those theories can help reconstruct and explain that process.