ارزيابي و سنجش وضعيت افتراق و ناهمگوني فضايي موجود در سطح منطقه شهري تهران با استفاده از مدل TOPSIS

Assessment and evaluation of the differentiation Status and heterogeneity of spatial available in the urban area of Tehran using TOPSIS model

برابر آمار طي چهار دهه اخير، جمعيت شهر تهران تقريباً دو برابر، اما جمعيت منطقه شهري تهران بيش از نه برابر شده است، روند سريع گسترش منطقه بدون داشتن الگو و برنامه اي خاص، موجب تشديد عوارض نامطلوبي منجمله افزايش افتراق و ناهمگوني فضايي درون منطقه اي شده است. هدف از اين تحقيق تلاش در جهت گسترش عدالت فضايي در سطح منطقه شهري تهران با كاهش افتراق و ناهمگوني هاي فضايي درون منطقه اي مي باشد. پژوهش حاضر با بررسي 7 معيار اصلي مشتمل بر31 شاخص به ارزيابي درجه توسعه يافتگي سكونتگاه هاي منطقه پرداخته است، در تجزيه و تحليل داده ها علاوه بر استفاده از روش هاي آماري و مدلTOPSIS از روش آنتروپي شانون جهت وزن دهي به شاخص ها و از نرم افزار Arc.GIS جهت تهيه نقشه ها استفاده گرديده است. نتايج تحقيق نشان مي دهد، شهر تهران به تنهايي در خوشه اول قرار داشته و با امتياز 0.782 در معيار تلفيقي، از درجه توسعه يافتگي در حدود سه برابر سكونتگاههاي خوشه دوم يعني اسلامشهر، شهرقدس و كرج و 15 برابر سكونتگاههاي خوشه چهارم و آخر منطقه يعني پيشوا، فيروزكوه و بهارستان برخورداربوده است. اين موضوع حاكي از تمركز بسيار شديد معيارهاي توسعه يافتگي در شهر تهران و مويد وجود نابرابري و ناهمگوني فضايي بسيار شديد بين شهر تهران و ساير سكونتگاههاي واقع در منطقه شهري تهران است. بنظر مي رسد اتخاذ سياست هاي برگرفته از الگوي توسعه چند مركزي و تلاش جهت ارتقاء شاخص هاي درجه توسعه يافتگي در سطح سكونتگاه هاي پيراموني شهر تهران مي تواند منجر به كاهش افتراق و ناهمگوني فضايي و گسترش عدالت فضايي در منطقه گردد .

Compared to the statistics of the past four decades، the population of Tehran has almost doubled، but the population of the Tehran urban area has more than nine times، the rapid expansion of the region without a specific pattern and program has exacerbated undesirable effects، including has been increased regional differentiation and Spatial heterogeneity. The purpose of this research is to attempt to expand spatial justice in Tehran's urban area by reducing the differentiation and interstial Spatial heterogeneity. The present study paid to assessment of the degree of development in district settle ment by reviewing the 7 main criteria including 31 indicators .In data analysis in addition to using statistical methods and TOPSIS، it was used Shannon Entropy method to weighing the indexes and The Arc.GIS software prepare maps. The results of the research show that the city of Tehran was in the first cluster alone and in the integrated measure، the degree of development and with the score 0.782 is about 3 times the settlements of the second cluster، Thats mean، Islamshahr، Shahre Qads and Karaj، was 15 times the settlements of the fourth cluster ،Pishva، Firoozkooh and Baharestan، on the last.This topic indicates a very high concentration of developmental criteria in Tehran and proves the existence of inequality and extreme spatial heterogeneity between city Tehran and other settlements located in Tehran's urban area. It seems that adopting policies derived from the multi-centered development model and attempting to promote the developmental indicators of the peripheral settlements in Tehran can led to reduce the differentiation and spatial heterogeneity and expand spatial justice in the region.