كليدواژه :
بوستانِ سعدي , شيخ ابوبكر سلّه‌باف , شمس تبريزي , مقالات شمس , مناقب العارفين
چكيده فارسي :
در هيچ يك از شرح‌هايي كه بر بوستان نوشته شده، به فردِ مورد نظرِ سعدي در بيتِ:
عزيزي در اقصاي تبريز بود
كه همواره بيدار و شب‌خيز بود
اشاره‌اي نشده است. بنا بر قرائن موجود، نخستين بار مؤلّفِ روضات الجنان و جنّات الجنان، به نقل از استادش بدرالدين احمد لاله‌اي فردِ مورد اشارۀ سعدي را، شيخ ابوبكر بن اسماعيل سلّه‌باف تبريزي،عارف گمنام اواخرِ سدۀ ششم و اوايل سدۀ هفتم هجري و استاد شمس تبريزي معرفي كرده است. دربارۀ اين شيخ ابوبكر سلّه‌باف، جز يكي دو مورد اطلاعات پراكنده، دانسته‌اي در دست نيست. منبع عمدۀ اين اطلاعات اندك نيز، مقالات شمس و مناقب العارفين است. البته با وجود اين‌كه استاد فروزانفر، در حاشيۀ زندگي‌نامۀ مولوي، متذكّر اشارۀ فريدون سپهسالار به نام شيخ ابوبكر شده‌اند، در رسالۀ سپهسالار، نامي از شيخ ابوبكر به ميان نيامده است.
نگارندگان در اين مقاله، ابتدا ردّ پاي شيخ ابوبكر سلّه‌باف را در متون آن عصر بررسي كرده‌اند و در ادامه، با تطبيق حالاتِ عرفاني شيخ ابوبكر با حكايت بوستان، و بررسي شواهدي ديگر، به اين نتيجه رسيده‌ا‌ند كه «عزيز» موردِ اشارۀ سعدي، همين شيخ ابوبكر سلّه‌باف است كه ظاهراً شيخ در بازگشت از سفر مكّه به تبريز با او ديدار كرده است.
چكيده لاتين :
In none of the commentaries on the Bustan, there is any reference to the man intended by Sa’di in the following couplet:
عزيزي در اقصاي تبريز بود
كه همواره بيدار و شب خيز بود
(there was a dear man in Tabriz / who was always wakeful and vigilant)
Based on the existing evidence, the author of Rowzat al-Jenan wa Jannat al-Janan, quoting his teacher Badr al-Din Ahmad Lalehei, for the first time declares the person referred to by Sa’di as being Sheikh Abubakr b. Solleh-baf of Tabriz, an unidentified mystic of the late 6th/12 century and beginning of the 7th/13 century, Shams-e Tabrizi’s mentor. Apart from one or two scattered pieces of information, nothing is known about him. The main sources of this small information, are Maqalat-e Shams (Shams’s Discourses) and The Manaqeb al-Arefin (Virtues of the Mystics). Even though Ustad Foroozanfar expresses, in a gloss in his Mawlana’s Biography, that Ferydun Sepahsalar has made a reference to Sheikh Abubakr, no mention of such a person is made in the Resale-ye Sepahsalar.
In the present article, the writers have first tracked Sheikh Abubakr Solleh-baf in the sources of that period. Then, by matching Sheikh Abubakr’s mystical states against the contents of the story related in the Bustan, and considering other indications, they have concluded that the person (aziz) referred to by Sa’di is this same Sheikh Abubakr to whom Sa’di apparently paid a visit on his return journey from Mecca to Tabriz.
