نظارت حكومت بر موقوفات: تأملي بر چالش هاي اخذ حق النظاره از موقوفات توسط سازمان اوقاف

Government’s supervision on endowments: study on challenges of receiving observer’s fee from endowments by endowment and charity affairs organization

«اداره» امور موقوفات عام كه فاقد متولي بوده يا مجهول التوليه است و «اداره» موقوفات خاص - تحت شرايطي- به سازمان اوقاف واگذار شده است. ناظر نيز مقامي است كه توسط واقف براي نظارت بر كار «متولي» و اجراي دقيق وقف نامه منصوب مي گردد. در جستار حاضر، مداخله و نظارت حداكثري نماينده حكومت (سازمان اوقاف) در حوزه وقف، در ترازوي نقد قرار گرفته و با بررسي حقوق موضوعه و رويه سالهاي اخير سازمان اوقاف و آراي هيات عمومي ديوان عدالت اداري، برداشت حق النظاره از محل عوايد موقوفه مورد ترديد، و دلايل طرفداران نظارت حاكم كه به مفاهيمي چون «امور حسبه»، «مصلحت مسلمين»، «منفعت عمومي» و «شئون حكومت» تمسك مي جويند، مورد نقد واقع شده است. در ادامه نيز توجه به مفاهيمي نظير «احترام به نيات واقفين»، «تضمين استقلال وقف» و «واگذاري حداكثري مديريت و نظارت موقوفات به شهروندان»، در راستاي «كاهش نقش حكومت در امر تصدي گري موقوفات» و «تقويت جامعه مدني»؛ ما را به اين نتيجه رهنمون ساخته است كه قوانين و مقررات مربوطه، دست كم تاب تفسير اخذ حق النظاره از درآمد موقوفات توسط سازمان اوقاف را ندارد.

management of Public endowment affairs without a trustee or an unknown one and private endowment have been delegated to endowment and charity affairs organization under certain conditions. Supervisor is an authority that the settler appoints for supervising trustee’s affairs and accurately implementing the deed for an endowment. In this review, we criticized maximum supervision by the government agent (endowment organization) in the field of endowment. We also criticized withdrawal of observer’s fee from incomes of disputed endowments and proponents’ reasons for government supervision that have relied on concepts including “charity affairs”, Muslims interests”, “public interests” , and “government dignities” . Doing so, we investigated statute law and practices of endowment organization and opinions of general board of administrative justice court. Hence, considering concepts including “respecting settlers’ intents”, “guarantee the independence of the endowment”, “delegating most of management and supervision to citizens” in line with “reducing role of government controlling endowments” and “reinforcing civil society” will be led to this conclusion that related rules and regulations are at least not tolerant to interpretation of receiving observer’s fee from endowments income by the endowment and charity affairs organization.