مداخله بشر دوستانه؛ از ممنوعيت تا ضرورت

Humanitarian intervention; you need from prohibition

مداخله بشر دوستانه از مفاهيمي است كه باوجود دارا بودن سابقه‌اي حدودا يكصد ساله در ادبيات حقوق بين‌الملل، تنها در يك دهه اخير مورد توجه مجامع بين‌المللي و از آن جمله محافل علمي و حقوقي جهان قرار گرفته است و دليل آن،گسترش توجه‌ به حقوق بنيادين بشر از يك طرف و گسترش نقض شديد همان حقوق از طرف ديگر بوده است.توجه به آن حقوق از جانب سازمانهاي بين‌المللي مدافع حقوق بشر و افكار عمومي بين‌المللي و نقض آن توسط رژيمهاي خودكامه يا گروههاي‌ شورشي صورت پذيرفته است. رويكرد جديد به مفهوم مداخله بشردوستانه در دو سطح به موازات يكديگر رشد نموده است.در يك سطح و در چارچوب ملل متحد و منشور آن،شوراي امنيت موارد نقض شديد حقوق بنيادين بشر را تهديدي عليه صلح قلمداد نموده و در برابر آن وارد عمل گرديده است كه در اين سطح،اقدام شورا حساسيت زيادي را برانگيخته است، زيرا باور همگان بر مجاز بودن شورا به چنين اقداماتي است.اما در سطح ديگر و خارج از سيستم منشور و سازمان ملل متحد نيز اقداماتب اغلب از طرف سازمانهاي منطقه‌اي با همان اهداف صورت گرفته است كه تأييد پاره‌اي از اعضاي جامعه بين‌المللي و انتقاد پاره‌اي ديگر را به همراه داشته است،باوجود اين،به دليل ضرورت برخورد با موارد نقض گسترده حقوق بشر از يك طرف و نقص سيستم امنيت دسته جمعي ملل‌ متحد كه امكان پاسخگويي را در مواردي از آن سلب مي‌كند،از طرف ديگر باعث گرديده‌ كه هم اكثريت كشورهاي عضو جامعه بين‌المللي و هم افكار عمومي بين‌المللي به همراه‌ بخش گسترده‌اي از حقوقدانان در اساس امكان مداخله نظامي خارج از چارچوب نظام‌ ملل متحد را به هدف جلوگيري از نقض شديد و گسترده حقوق بشر و بشردوستانه پذيرا گردند؛اگرچه اين اقدام با مفهوم عدم توسل به زور مندرج در ماده‌ (4)2 منشور ملل متحد در تعارض باشد،زيرا باور عمومي امروزه بر اين است كه قاعده‌ آمره عدم توسل به زور يا تهديد به آن نبايد و نمي‌تواند مستمسكي براي نقض فاحش‌ حقوق بنيادين بشر (قاعده آمره‌اي ديگر) باشد.