چالش هاي اجرايي نظريه مسئوليت حمايت با نگاهي به وضعيت ليبي و سوريه

The operational challenges of the Responsibility to Protect Theory (with a focus on the situation in Libya and Syria)

طرح نظريه مسئوليت حمايت در سال 2001، پاسخي به ضعف نظام بين‌المللي در واكنش مناسب به ارتكاب نقض‌‌هاي عمده حقوق بشر در سرزمين‌هايي چون رواندا، بوسني و كوزوو بود. اين نظريه در تلاش براي بازتعريف مفهوم حاكميت ملي و كاركرد دولت­ها در قالب «حاكميت به مثابه مسئوليت» و طرح يك چارچوب مفهومي جديد براي واكنش به موقع و قاطع به اعمال خشونت‌بار، به سرعت توانست در مباحث بين‌المللي جايگاه خاصي يابد. اما به تدريج و همزمان با وقوع بحران‌هاي جديد انساني بويژه آنچه كه در ليبي و سوريه رخ داد، آشكار شد كه اين نظريه علاوه بر ابهامات و پيچيدگي‌هاي مفهومي، در مرحله اجرا نيز با چالش‌هاي فراواني روبه‌رو است كه ابهام در اجماع كشورها نسبت به تبديل اين نظريه به يك قاعده بين‌المللي، اختلاف نسبت به دامنه مصاديق تحت شمول و توجيه مداخله در كشورهاي تحت پوشش مسئوليت حمايت مهمترين آنها محسوب مي‌شوند. در اين نوشتار ضمن بررسي ابعاد استناد به نظريه مسئوليت حمايت در ليبي و سوريه، چالش‌هاي مذكور تبيين و در پايان استدلال مي‌شود كه نظر به ضعف‌هاي اين نظريه در حوزه‌هاي نظري و عملي، ترسيم يك چشم‌انداز روشن براي موفقيت آن در آينده دشوار خواهد بود.

The responsibility to protect doctrine (R2P) was developed in 2001 in response to the failing of the international system to major violations of human rights in territories, such as Rwanda, Bosnia and Kosovo. The R2P, which is trying to redefine the concept of national sovereignty and function of governments in the form of "sovereignty as responsibility" and makes a new conceptual framework for responding to violent behaviors, could rapidly find special place in the international debates. But, gradually and simultaneously with the occurrence of new humanity disasters, especially what happened in Libya and Syria, it became clear that in spite of having conceptual Ambiguities and complexities, is also faced with many operational challenges that The ambiguity of consensus of countries to convert this idea into an international rule, the disagreements over the examples in which the R2P can be used and justification of state for intervention by the R2P, are the most important ones. This article studies aspects of application of the R2P in Libya and Syria and aforementioned challenges. At the end, it induces that regarding to the R2P theoretical and practical weaknesses, imagination of a bright outlook for its success in the future is difficult.