اندازه‌گيري كارايي نسبي استان‌هاي كشور از نظر توسعه انساني با رويكرد تحليل پوششي داده‌هاي شبكه‌اي

The Evaluation of Relative Efficiency of All Provinces in Terms of Human Development Using NDEA Method

دستيابي به توسعه و خصوصاً توسعه انساني بالاتر، با توجه به منابع و امكانات محدود در اختيار، از اهداف مهم هر كشوري در تدوين برنامه‌هاي توسعه به شمار مي‌رود، بنابراين يكي از مهم‌ترين دغدغه‌هاي ذهني سياست‌گذاران و برنامه‌ريزان كشورهاي درحال ‌توسعه شناخت و تجزيه ‌و تحليل عوامل تسريع فرايند توسعه و موانع آن است كه براي دستيابي به اين هدف، استفاده از شاخص‌ها و ابزارهاي نوين بديهي و ضروري است. يكي از زمينه‌هاي مورد توجه سياست‌گذاران، برنامه‌ريزان و پژوهشگران، توسعه انساني است كه براي اندازه‌گيري آن از شاخص توسعه انساني (HDI) استفاده مي‌شود. انتقادات وارده به شاخص توسعه انساني و ابداع روش‌هاي ناپارامتريك ارزيابي عملكرد موجب شده است كه ارزيابي توسعه انساني با استفاده از تحليل پوششي داده‌ها (DEA) مورد توجه قرار گيرد. از نقاط ضعف رويكرد سنتي تحليل پوششي داده‌ها، عدم ‌تشخيص منبع ناكارايي است. در اين پژوهش براي غلبه بر اين ضعف از رويكرد تفكيك كارايي بر اساس فرايند و مدل تحليل پوششي داده‌هاي شبكه‌اي (NDEA) استفاده ‌شده است. اين مقاله با در نظر گرفتن يك فرايند دومرحله‌اي براي توسعه انساني شامل؛ تأمين زيرساخت‌هاي توسعه انساني و كسب نتايج به ‌اندازه‌گيري كارايي نسبي توسعه انساني استان‌هاي كشور براي دوره زماني 93-89 پرداخته است. نتايج پژوهش بيانگر اين است كه استان‌هاي البرز و تهران از نظر توسعه انساني بالاترين كارايي را دارند و از طرف ديگر استان‌هاي كردستان، مازندران و لرستان از نظر توسعه انساني نسبت به ساير استان‌هاي كشور در جايگاه بدتري قرار دارند. تفكيك كارايي كل نشان مي‌دهد كه ناكارايي در مرحله تأمين زيرساخت‌هاي توسعه انساني تأثير بيشتري در كارايي كل دارد.

By considering that the resources and accessible facilities are limited, achieving development, particularly high human development is important target in adjusting development plans; therefore in developing countries policy makers and planners are worried about recognition and analysis of accelerating factors in development process as well as diagnosis the barriers, which using of indexes and modern instruments to attain is necessary and evident. Human development is one of noticeable contexts for policy makers, planners and researchers which is measured by human development index (HDI). Criticisms of HDI and creation of nonparametric methods of performance evaluation have caused evaluation of human development by applying data envelopment analysis (DEA). The lack of recognition of sources of inefficiency is one of the weakness points in traditional approach in DEA, hence in this paper separation efficiency approach is used, which is based on according to process and network data envelopment analysis (NDEA). In this article by considering a two stage process for human development, which is inclusive making infrastructures and getting results, relative efficiency for human development is measured in all provinces in a five year period from 2010 to 2014. The results of research highlighted that Tehran and Alborz provinces had high efficiency in human development and on the other side in terms of human development compared to the remained provinces, Kurdistan, Mazandaran and Lorestan are ranked that at the end of table. Total efficiency separation illustrated that inefficiency in preparing human development infrastructures had more effect in total efficiency.