تأثير رابطه رشوه و هديه در حكم اخذ هديه توسط قاضي در فقه مذاهب اسلامي

Analysis of the Relationship between Receiving Bribe and Present by Judges in Jurisprudence of Islamic Denominations

از ديرباز ميان فقهاي مذاهب اسلامي در مورد حكم اخذ هديه از سوي قاضي از متخاصمين و يا ديگري بحث و نزاع وجود داشته است و اكثر ايشان نيز در اين مورد حكم بر حرمت اخذ چنين هدايايي به صورت مطلق براي قاضي صادر كرده­‌اند. شايد مهم­‌ترين دليل مورد استناد ايشان نيز اين باشد كه هديه قاضي در واقع نوعي رشوه براي وي به­‌شمار مي‌­رود و به همين دليل بايد مشمول حكم حرمت رشوه باشد. در نقطه مقابل اما برخي فقها ميان رشوه و هديه تباين قائل هستند و اين دو را موضوعاً متمايز از هم مي­‌دانند و لذا اخذ هديه براي قاضي را جايز مي‌­دانند. در واقع سبب اصلي اختلاف نظر ايشان نسبت به حكم اخذ هديه براي قاضي همين رابطه آن با رشوه است. موضوع اين مقاله نيز بررسي اين رابطه و تأثير آن در حكم اخذ هديه از سوي قاضي از ديدگاه فقهاي مذاهب اسلامي است؛ بدين معنا كه آيا حكم حرمت رشوه به هديه نيز سرايت مي‌‌كند؟ و نتيجه نيز آن شده است كه رابطه اين دو از نوع عموم و خصوص من وجه است و هديه الزاماً هميشه رشوه نيست و اما برخي اقسام آن تحت شرايط خاص رشوه به­‌شمار مي­‌رود و مشمول حكم حرمت آن است.

There were some discord among the Islamic jurists about the verdict (Hukm) of receiving presents by judges which has been given by opponents or someone else; and most of them believe that accepting presents is absolutely forbidden for judges. Perhaps the most important reason for them is that receiving such presents by the judges is bribery, so it should be prohibited. On the other side, some jurists consider presets and bribes two different things, and therefore they consider accepting presents permitted. In fact, the main cause of this discord is the relationship between bribe and present. The subject of this article is to study this relationship and the effects of relationship between Bribe and Present on the Hukm of receiving presents by judges in Islamic Jurisprudence. The question is whether the Hukm of bribery includes accepting the present or not. The result is that the relationship between these two is generality and peculiarity in some respect. Therefore, accepting present cannot always be considered as bribery; but some kinds of presents are bribery and accepting these kinds of presents is prohibited.