معناشناسي حق معنوي در گفتمان حقوقي اسلام و ايران

تركيب اضافي «حق معنوي» در ميان فقها و حقوقدانان داخلي، به روشني مصـداق يـابي و موضـوع شناسـي نشده و دامنه مصاديق آن در تعاريف مختلف ، متفاوت است . اين اختلاف در مفهوم و دامنه مصاديق حق معنـوي، ناشي از ترجمه و وارداتي بودن اين اصطلاح از ادبيات حقوقي غرب نيست ؛ چرا كه در آنجا نيز با دقت در نام ها و عبارت هاي انتخاب شده براي اين مفهوم ، همين ابهام و سردرگمي را ميتوان مشاهده كرد. امروزه با نظر به اهميت موضوع شناسي در مباحث فقهي و حقوقي، و بـويژه توجـه بـه حـق معنـوي انسـان ، به عنوان حقي كه احكام آن ، موضوع بسياري از تحقيقات فقهي و حقوقي معاصـر اسـت ، بـه عنـوان اولـين قـدم ، ضرورت ارائه تعريفي روشن و واحد از حق معنوي احساس مي شود. لذا اين مقاله با بررسي و نقد تعاريف متعدد موجود، در ارائه تعريفي دوباره از حق معنوي، آن را مفهومي مجزا از حق فكري و حق اخلاقي و حقوق مربوط به شخصيت دانسته كه داراي رابطه منطقي با اين مفاهيم اسـت . در اين معنا، حق معنوي، حقي مبتني بر مصالح ضروري پنج گانه انسان و جهت حمايت از مصالح معنـوي شخصـيت تعريف شده است كه دامنه مصاديق آن ، منبعث از همان مصالح ضروري پنج گانه است . در ادامه در تبيين معنـاي مصلحت معنوي شخصيت انسان و جايگاه ارزشي حق معنوي در بين ساير حقوق ، با مقايسه مباني نظري مصالح معنوي شخصيت در حقوق اسلام و غرب ، مصاديق حق معنوي را مبتني بـر هـر دو نيـاز طبيعـي و متعـالي بشـر دانستيم .