واكاوي الگوهاي نظام‌مند استعاري و صورت‌هاي بلاغي (مطالعه موردي: شعر رودكي)

Analysis of systematic metaphorical patterns of and rhetorical forms (Case study: Rodaki’s poetry

استعاره در مفهوم شناختي آن، بر خلاف استعاره در بلاغت، تنها نقش زيبايي‌آفريني ندارد؛ بلكه ساز و كار بنياديِ انديشه و زبان است كه بررسي بازنمودهاي زباني آن، گزارشي از جهان‌بيني استعاري هر نويسنده را به دست مي‌دهد. در اين پژوهش به كمك نظريّۀ استعارۀ مفهومي و با هدف دستيابي به جهان‌بيني استعاري رودكي، ده الگوي استعاري شامل: سفر، كشاورزي، جنگ، دربار، بافندگي، ساختمان، آتش، بازار، نگارش و خانواده به همراه استعاره‌هاي مرتبط با هر گروه و تشبيه و استعارة بلاغي موجود در آن ها تنظيم گرديده است. اين پژوهش چند نتيجۀ مهم دربردارد؛ 1- استعارۀ مفهومي به عنوان جزء جدايي‌ناپذير زبان، نقش بسزايي در مفهوم‌پردازيِ نخستين اشعار زبان پارسي دارد؛ 2- اين استعاره‌ها در شعر رودكي انسجام خاصّي دارند، چنان كه تمركز هر نگاشت استعاري در ذهن رودكي، چندين استعارۀ همگون آفريده است؛ 3- استعاره‌هاي مفهوميِ پربسامد در شعر رودكي بيشتر از تجربه‌هاي زيستي خاص خودِ او چون سفر، دربار و جنگ سرچشمه گرفته‌اند؛ 4- دو نوع استعارۀ مفهومي و بلاغي با هم در پيوند هستند؛ استعارۀ زباني همۀ زبان را زير سطرۀ خود دارد و استعارۀ بلاغي به عنوان جزئي از زبان در كنش با الگوهاي استعارۀ مفهومي شكل مي‌گيرد. ؛ 5- هر چه استعاره عام‌تر باشد، در زبان بلاغي كاربرد كمتري دارد و برعكس؛ 6- هر يك از اين گروه‌هاي دهگانه در حوزۀ خاصّي چون: سياست، اقتصاد، اجتماع و فرهنگ شكل گرفته‌اند؛ به ويژه استعارۀ سفر ؛ 7- جهان‌بيني استعاري رودكي و چگونگي كاربرد اين جهان‌بيني در تشبيه و استعاره‌هاي بلاغي او، مي‌توانند ابزاري كارآمد براي بازشناسي اشعار اصيل از غيراصيل رودكي باشد.

Metaphor in the Conceptual sense, unlike metaphor in rhetoric, hasn’t aesthetics role, but essential mechanism of thought and language that linguistic representations review author's metaphorical worldviews. This article shows that The conceptual metaphor help to achieve Rodaki’s metaphorical worldviews base on ten models: travel, agriculture, war, court, weaving, building, fire, mall, writing and family, along with related to rhetorical similes and metaphors. This study contains some important results: 1. metaphor concept as part of inevitable language, play a role in conceptualize in the first Persian poetry; 2. This conceptual metaphor in Rodaki's poem, so that the focus of any metaphorical mapping Rodaki in mind, has created several homogeneous metaphor; 3. Conceptual metaphor more frequent in Rodaki's poem originate his own life experiences such as travel, court ; 4.Two conceptual and rhetorical metaphors together has links with a useful metaphor patterns; 5. More general metaphor is the rhetorical use of language is less and vice versa; 6. Each of the ten groups in specific areas such as: political, economic, social and cultural areas, specially metaphor of the journey; 7. Rodaki’s metaphorical worldviews and use of worldview in his rhetorical similes and metaphors, are efficient tool for recognition of Rodaki's original poems.