بررسي استعارة مفهومي «عرفان خرابات است» در ديوان حافظ

The Study of Conceptual metaphor "Erfan is Tavern" in Hafez's Divan

امروزه مطالعات زبان‌شناسي شناختي به اين مهم دست يافته است كه بشر بدون استعارة مفهومي توانايي انديشيدن ندارد. با كمك‌گرفتن از استعارة مفهومي افزون‌بر راه‌يابي به ذهن اهل زبان، با افكار آنان نيز بيشتر مي‌توان آشنا شد. باتوجه‌به شيوة تفكر بشر مي‌توان دريافت انسان براي بيان امور معنوي و ماوراي فيزيك، به امور مادي و برخي مصداق‌ها نيازمند است تا بتواند به آنها اشاره كند. ادبيات فارسي كه در دوره‌اي گزارشگر حالات عرفاني عارفان بزرگ بوده است. در بسياري از موارد، براي مفهومي كردن اين حالات از حوزه هاي مادي استفاده كرده است. يكي از اين حوزه‌ها، خرابات و ميكده‌ است. عرفان در ادب فارسي بسيار به خرابات تشبيه شده است. گويا خرابات و ميكده ادامة سنتي آييني به نام نوشيدن هوم (شيرة سكرآور در مزديسنا و پيش از آن) است كه در شعر فارسي در دورة اسلامي به يك سنت ادبي تبديل شد و مضامين عرفاني ماندگاري را نمايان كرد؛ به‌گونه‌اي‌كه بدون استعارة مفهوميِ «عرفان، خرابات است»، درك مفاهيم ماورايي در عرفان آسان نخواهد بود. تلاش نگارندگان در اين پژوهش بر آن است تا با استفاده از واژه‌ها و اصطلاحات حوزة خرابات نشان دهند استعارة نامبرده چگونه شكل گرفته ‌است. شواهد شعري در اين پژوهش از ديوان حافظ است. نتايج نشان مي‌دهد با حذف اين استعاره از شعر فارسي (به‌ويژه در شعر سبك عراقي)، متون عرفاني بسيار بي‌مايه خواهد شد.

Today, cognitive linguistics has come to the conclusion that humankind cannot think without conceptual metaphors. If conceptual metaphor can be found, it is possible to get into the minds of the linguists and become more familiar with their thoughts. The attention to human thinking has proven that man needs some examples to express spiritual and physical matters to material things and some examples so that he can refer to them. In the Persian literature that has been the reporter for the mystical episodes of the great mystics, material issues have been used to refer to the mystical and spiritual states that are not of matter, has used material affairs to expressing beyond physics issues. One of these domains is Tavern (Kharabat). In Persian literature, Mysticism has been compared with Tavern more than anything else. Without conceptual metaphor, the metaphor "Erfan is Tavern" understanding the beyond physics concepts of mysticism will not be easy. This article has tried to show how this metaphor is shaped. All of Poetic examples in this research are from Hafez Shirazi's Divan. The results of the research showed that by removing this metaphor from Persian poetry, especially in Iraqi style poetry, mystical texts will be very unlucky and poor