پهنه‌بندي مناطق رويشي پسته از نظر اقليمي در استان آذربايجان شرقي

Pistachio growing area zonation based on climatic parameters in East Azerbijan province

استمرار خشكسالي‌هاي اخير در استان آذربايجان شرقي باعث كاهش منابع آبي قابل دسترس، افت شديد سطح سفره‌هاي آب زيرزميني، خشك شدن و پسروي درياچه اروميه و گسترش سطح اراضي شور حاشيه درياچه اروميه شده است. از طرف ديگر، سطح زير كشت باغات و اراضي زراعي نيزكه شديداً وابسته به منابع آب زيرزميني بوده، بصورت بي رويه و نامتناسب با شرايط اقليمي توسعه پيدا كرده است. لذا تغيير الگوي كشت راهكار اساسي براي اصلاح الگوي مصرف آب در بخش كشاورزي بوده و تنها راه حل عملي در ارتباط با توسعه كشاورزي پايدار منطقه بشمار مي‌رود. تحقيق حاضر با هدف تعيين پهنه‌هاي مناسب رويشي پسته جهت جايگزيني آن با باغات درجه دو و سه موجود در سطح استان انجام شده­است. پهنه­ هاي مناسب كاشت پسته بر اساس فاكتورهاي اقليمي مختلف تاثير گذار در مراحل مختلف رشد گياه با استفاده از مدل­سازي در محيط نرم افزار ArcGIS صورت گرفته ­است. نتايج اين تحقيق نشان داد كه از كل مساحت استان حدود 25 درصدكاملاً مناسب، 27 درصد نسبتاً مناسب و 4/48 درصد نيزكاملاً نامناسب جهت كاشت پسته مي­باشد. نكته قابل توجه اينكه مناطق حاشيه درياچه اروميه جزء مناطق كاملاً مناسب بوده و اين امر نشان مي­دهد كه امكان جايگزيني باغات پسته با باغات موجود در اين مناطق كه نياز آبي بالائي دارند، كاملاً عملي و امكان پذير است. نتايج حاصله مي‌تواند مبناي تصميم‌گيري مطمئن‌تر برنامه ­ريزان بخش كشاورزي جهت ارائه الگوي كشت جديد و جايگزيني باغات پسته با باغاتي با نياز آبي بالا گردد.

Recent permanent trend of drought in East Azerbaijan province has caused of the reduction in available water resources, a sharp drop in the groundwater levels as well as drying of the Uremia Lake and finally increasing saline lands surrounding the Uremia Lake. Also, the orchards and farm lands which strangely depended on groundwater have been indiscriminately and disproportionately developed related to the current climate condition. Therefore, modification of agricultural patterns is one of the best solutions for efficient water usage in agricultural section and is considered as the only practical solution in relation to the sustainable development of agriculture. This study was conducted in order to determine the suitability for growing pistachio orchards and replacing it with second and third degree gardens. Suitable areas were determined by modeling in ArcGIS software environment based on various affective climate parameters in various stages of plant growth. Results show that about 25 percent of the area is completely suitable, 27 percent is relatively suitable and 48.4 percent is completely unsuitable for pistachio plantation. Also, marginal areas of the Uremia Lake are quite suitable which indicates that the replacement of the orchards of pistachio with high water consuming orchards in the area is fully practical and feasible. The results could provide more reliable basis for agricultural decision-making and planning to provide a new model to replace the pistachio orchards with high water consuming orchards.