ﺑﺎزﺗﻔﺴﯿﺮ «اﻟﺤﻤﺪ ﷲ رب اﻟﻌﺎﻟﻤﯿﻦ» ﺑﺮ ﭘﺎﯾﮥ رواﺑﻂ ﺑﯿﻨﺎﻣﺘﻨﯽ ﻗﺮآن و ﻋﻬﺪﯾﻦ

Reinterpretation of “Al-Ḥamdu lillāhi Rabb al-ʿĀlamīn” On the Basis of Intertextual Relations of Quran and the Bible

دومين آيۀ قرآن كريم - الحمدُ للهِ رَبِّ العالَمين - از آياتي است كه مسلمانانِ عصر حاضر كمتر در معنايش ترديد مي‌ كنند. معمولاً احساس مي‌ شود كه از همان دوران پيامبر اكرم صلي‌ الله‌ عليه‌ واله‌ وسلم بر همين معنايي حمل مي‌ شده است كه در اغلب تفاسير و ترجمه‌ هاي معاصران مي‌ توان ديد: «ستايش مخصوص خدايي است كه پروردگار جهانيان است». مي‌ خواهيم در اين مطالعه با مرور روند شكل‌ گيري چنين فهمي از آيه، سبب تفسير اجزاء مختلفش را در قالب كنوني بازشناسيم و احتمال ترجمه و تفسير آن به ديگر اَشكال را بيازماييم. سپس بكوشيم براساس آن تفاسير، عبارات مشابه محتمل را در آثار ديني پيش از اسلام بيابيم. بناست نشان دهيم كه اين عبارت عيناً در عهد جديد ذكر شده است و چه‌ بسا بتوان ردّي از آن در ادبيات مكتوب يا شفاهي قوم يهود نيز بازجست؛ همچنان كه از گذشته‌ هاي دور، دانشوراني مسلمان به وجود چنين روابط بينامتني ميان سورۀ حمد و ادبيات كتاب مقدس اشاراتي گذرا كرده‌ اند. به نظر مي‌ رسد كه مي‌ توان با تكيه بر اين روابط بينامتني در معناي آيه بازانديشي كرد يا دست‌ كم به تفسير دقيق‌ تري از آن راه جست.

“Al-Ḥamdu lillāhi Rabb al-ʿĀlamīn,” (Quran 1: 2), is one of those Quranic verses that almost nobody in Islamic World has been hesitated in its prevalent meaning, especially in late Islamic centuries. We can say that approximately all Muslims have been supposing that its meaning would have been from the very time of the prophet Muhammad: “All the praises and thanks be to Allah who is the Lord of the worlds.” This study examines the formation process of this understanding and aims to explain this verse to be an Arabic equivalent for an old passage in the New Testament (1 timothy 1: 17) or even a statement in old Jewish literature (the book of Tobbit 8: 5); as well as some Muslim scholars at the 1st century A.H. mentioned. It seems that we can understand it better in the light of its intersexual relationships and present a more precise interpretation of it.