جايگاه خوشنويسي و خوشنويسان خراساني در دوره سلطان حسين بايقرا (911-875ق)

Calligraphy art in the Sultan Hossein Bayqara’s era (911-875 A.H)

عصر تيموريان، دوران شكوفايي و رواج انواع شاخه­ هاي هنري محسوب مي­ شود. بي­ شك حمايت فرمانروايان تيموري از هنر خوشنويسي، يكي از عوامل رشد و بالندگي اين هنر در سده نهم قمري و دوره­ هاي آتي بود. در دوره سلطان­ حسين بايقرا (911-875ق) و وزير او، امير عليشير نوايي، با كاهش دغدغه­ هاي اقتصادي هنرمندان از جمله، خوشنويسان و حمايت اقتصادي و سياسي، زمينه ايجاد و بروز خلاقيت هنرمندان و در نتيجه، گسترش و پيشرفت اين هنر در خراسان فراهم شد. به­ نحوي كه ظهور هنرمندي همچون «سلطانعلي مشهدي» بزرگترين خوشنويسِ عصرِ تيموري و يكي از چند هنرمندِ برجسته تاريخ ايران، گواه اين امر مي ­باشد. پژوهش حاضر بر آن است تا با روش توصيفي- تحليلي و با تكيه بر متونِ تاريخي به بررسي شرايط هنر خوشنويسي و هنرمندان مطرحِ خراسان در دوره سطان­ حسين بايقرا بپردازد و نيز به اين پرسش پاسخ دهد كه رويكرد سلطان­ حسين به هنر خوشنويسي چگونه و چه تعداد از اين هنرمندان خراساني و متعاقبا كاركردهاي آنان براي دربار در چه راستايي بوده­ است؟ داده ­ها حاكي از آن است كه در اين دوره بنا به دلايل متعددي و به­ ويژه طبع هنردوست دربار مبتني بر باورهاي اعتقادي و نيز كسب وجه ملي و فراملي در حوزه فرهنگي- مذهبي، سياست و ساير امور كشورداري، توجه به خوشنويسي در زمره اولويت ­هاي هنري قرار گرفته و از اين رو اقدامات علمي و عملي چشمگيري در عرصه تكامل اين هنر از سوي هنرمندان خراساني صورت پذيرفت. بر اين اساس طي حكومت سلطان حسين، خوشنويسان با ابداع شيوه ­هاي ايراني‌ و جدايي نسبي از‌ اسلوب و سبك ­هاي كتابتِ عربي، به خلق آثاري ممتاز پرداختند كه تا حد بسياري هم­ راستا با مقتضيات جامعه و همچنين نيازهاي مد نظر حاميانِ آنان بود

Timurid era, is the efflorescence and prevalence era of kinds of the art branches. The investment and patronage by Timurid commander to calligraphy, is one of the growth factors of this art in the lunar ninth century and future periods. In the era of Sultan Hossein Bayqara (911-875A.H) and his minister, Amir Ali-shir Navaii, the art developed to the extent that historians called this period "East Renaissance". They created the field of creativity of these artists, and as a result, the development of this art in Khorasan by reducing the economic concerns of artists such as calligraphy and also financial support, and providing job security and political support. So that, according to the most researchers, the emergence of an artist like Sultan Ali Mashhadi who is the greatest calligraphers of the Timurid period and one of the prominent artists in the Iran history, is proof of this. This article aims to investigate Conditions of calligraphy and famous artists of khorasan in the Timurid period by the descriptive-analytical method and based on historical resources. The present study attempts to answer the questions what conditions caused the development of calligraphy in the Timurid period, and how many of these artists were Khorasani? The Data show that due to the Timurid rulers’ attention to calligraphy, scientific and practical steps were removed in the field of calligraphy, and a few Khorasani artists were known in this field.