واكاوي نظام فضايي پنهان معماري بومي مسكوني مشهد بر اساس تئوري نحو فضا

Analyze of the hidden spatial system of residential vernacular architecture of Mashhad-based on the theory of space syntax

در پيكره‌ بندي خانه‌ ها، فاكتورهاي فرهنگي شامل باورها، رسوم، رفتار و عادات يك اجتماع بعلاوه فاكتورهاي كالبدي نظير، اقليم، مصالح و توپوگرافي نقش مهمي ايفا مي‌ كنند. ادراك متفاوت مردم، الگوهاي شناخت و رفتارهايي كه به عنوان نتيجه تجارب فرهنگي آن‌ ها پديدار مي‌ شوند، يك رابطه‌ ي متقابل و تعامل بين بشر، فرهنگ و محيط پديدار مي‌ شود؛ در واقع هر فرهنگي به روشي كه مردم از فضاها استفاده مي‌ كنند تاثير مي‌ گذارد و مي‌ توان اين موضوع را در روابط فضايي معماري داخلي فضاهاي مسكوني هر شهر آشكارا مشاهده كرد. تئوري نحو فضا شامل يك مجموعه تحليلي، كمي و ابزارهاي توصيفي است كه مي‌ تواند براي تجزيه و تحليل تشكل هاي فضايي، طرح بندي ساختمان ها، شهرها و مناظر قابل استفاده باشد. بنيان‌ گذاران اين نگرش فرهنگي و اجتماعي ابزار خاصي براي خواندن معماري معرفي مي‌ نمايند. آن‌ ها با پيوند چند دنياي علمي مانند رياضيات، كامپيوتر، زيست‌ شناسي و جامعه‌ شناسي نگرش و روش خود را طراحي نموده‌ اند. اين پژوهش به واكاويي پيچيدگي هاي روابط اجتماعي و فرهنگي مستتر در ساختار پلان خانه‌ هاي بومي و سنتي مشهد (چهار قطاع طرح نوسازي و بهسازي اطراف حرم مطهر رضوي) پرداخته است؛ در ابتدا براي شكل‌ گيري چارچوب نظري، مطالعات اسنادي و مستندسازي اطلاعات خام انجام پذيرفت سپس به صورت كمي از تئوري نحو فضا با نرم‌ افزار A-Graph در راستاي بررسي سازماندهي فضايي پلان‌ ها استفاده گرديد. يافته‌ هاي حاصل از محاسبات بيان مي‌ دارد حياط عنصري است كه به عنوان گره ارتباطي در مركزي‌ ترين قسمت پلان قرار دارد و همچنين اتاق‌ هاي همكف كاركردي چندگانه براساس فعاليت افراد خانه دارد و فضاي بهار خواب و ايوان به عنوان فضاي باز؛ مكمل فضاهاي بسته است. هشتي منقطع كننده عرصه عمومي از عرصه خصوصي خانه است؛ اين الگوها را فارغ از زمان مي‌ توان به معماري مسكوني معاصر مشهد شرح و بسط داد.

In the houses configuration, cultural factors, including belief in a society, traditions and behaviors and habits as well as physical factors such as climate and topographic materials play an important role. Different understanding of people, understanding patterns, and behaviors that arise as a result of cultural experience appears a reciprocal relationship and interaction between humans, culture, and environment; In fact, every culture affects the way people use the spaces. This can be seen in interior architecture and spatial relationships residential areas of the city clearly. Space syntax theory includes collection of quantitative and analytical descriptive set of tools that can be used to analyze spatial formations, layouts of buildings, cities and landscapes. The founders of this cultural and social attitude introduce specific tools for reading architecture. They have designed their attitude and method with the linkage of several scientific worlds such as mathematics, computer science, biology and sociology.This research aimed to understand social and cultural relationships and characteristics of the Mashhad`s people that is evident in their residential architecture studied on houses of the indigenous and traditional in downtown and around the shrine of Mashhad (renovation and improvement of 4 sectors, designed by advisor Tash). Initially, documents and raw data were studied to shape a theoretical framework and then the space syntax theory were used the A-Graph software for graphs that provide preliminary data calculations. The results of the statistical calculations suggest that the yard is an element that is located as the communication node in the central part of the plan. Also ground floor rooms have multiple functionalities is based on person activity in-house, terrace (Baharkhab) and balcony (Ivan) was completed closed spaces as an open space. Hashti reduces the public zone from the private zone of the house. These patterns can be created regardless of the time for residential architecture Mashhad and it can be extended and described to contemporary architecture of Mashhad