مباني فقهي و حقوقي بهره برداري از اختراع بدون اخذ رضايت از صاحب اختراع

Jurisprudence and Law Basis for the Use of Patent without Patentee`s Consent

در منابع فقهي، سابقه‌اي از بهره‌برداري از اختراع بدون رضايت صاحب اختراع، ديده نمي‌شود. مقاله حاضر مي‌كوشد با ارائه وحدت ملاك از احكام احتكار و اختراع، بين دو نهاد ارتباط برقرار كند و با استفاده از وحدت ملاك، احكام محتكر را بر صاحب اختراعي كه از توليد اختراع، امتناع مي‌كند، بار نمايد؛ بدون اينكه متمسك به قياس­هاي باطل در فقه گردد. همچنين سعي شده است مصاديق احتكار با توسل به علت حكم، از مصاديق طعام فراتر رود و دامنه شمول آن هر نوع كالايي را در بر گيرد. پس از اثبات موارد مذكور، قيمت‌گذاري كالاي احتكار شده و اختراع، مطرح و اثبات شده است كه حاكم مجوز قيمت‌گذاري اختراع را خواهد داشت. در منابع قانوني، قانون ثبت اختراعات ايران در موارد محدود به دولت اجازه داده است بدون كسب رضايت از صاحب اختراع، مبادرت به بهره‌برداري از اختراع كند. در اسناد بين‌المللي هم به‌صورت محدود اجازه بهره‌برداري از اختراع بدون رضايت تجويز شده است. با بررسي‌هاي صورت گرفته، به نظر مي‌رسد منابع فقهي و حقوقي در خصوص موضوع مقاله، از غناي كافي برخوردار نيست و نيازمند تحقيق و مداقه بيشتر در اين حوزه است.

There is no precedent for the use of patent without patentee`s consent in jurisprudence. This article tries to make a connection between regulations of hoarding and patenting through criterion unity through which the regulation of hoarding could be applied to patentee who abstains production, without holding to invalid analogy in jurisprudence. Also, this article tries to extend hoarding cases to goods beyond foods, resorting to cause of divine ordinance. Next, the process of putting price on goods and patents are discussed and is proved that the government has the authorization to put price on patents. In international documents using patent without consent is authorized within limits. In Iranian code, patent act has allowed the government to exploit patent without the consent of patentee within defined limits. It seems that jurisprudence and law sources about the subject of this article are limited and require more research and scrutiny.