بازگشت پذيري مقيد وقف در فقه و حقوق ايران

Fettered Returnability of Endowment in Jurisprudence and Iranian Legal System

يكي از بحث‌ برانگيزترين مباحث درمورد وقف، مسئله اشتراط شرط فسخ و فاسخِ مقيد به قيدِ «پيدايش نياز بعدي واقف به موقوفه» ضمن آن مي‌باشد. در ماده 61 ق.م ايران مقرر شده است كه «...واقف نمي‌تواند از آن (وقف) رجوع كند» و اين ابهام را به وجود آورده است كه آيا عدم امكان رجوع واقف شامل وقف مشروط به شروط فسخ و فاسخ مقيد به پيدايش نياز بعدي واقف به موقوفه مي‌شود يا خير؟ اين مهم در قانون مدني مسكوت مانده و موجب سر در گمي قضات در وصول به آراي صائب و حقوق‌دانان در تحليل‌هاي حقوقيِ دقيق شده است؛ مضافاً اين‌كه از نظر فقهي نيز مسئله محل مناقشه ميان اجلّاء فقها مي‌باشد. اين امر ضرورت پژوهشي جامع در اين زمينه را ايجاب مي‌كند. جستار حاضر به بررسي بازگشت‌ پذيري مقيد وقف در قالب شروط فسخ و فاسخ پرداخته و پس از رد دلاليل مخالفين، اين نتيجه را به دست مي‌دهد كه بر خلاف نظر برخي فقيهان و حقوق‌دانان، بازگشت‌ پذيري وقفِ مقيد به هنگام نياز از طريق شروط فسخ و فاسخ و در محدوده مدتِ معين امري است ممكن كه با طبيعت وقف و نفوذ آن هيچ منافاتي ندارد. اين گونه شروط ضمن وقف از طريق اصل صحت، نصوص شرعي و ادله عام مورد حمايت مي‌باشند. مسئله مهم در تحقيق حاضر حكم‌شناسي موضوع مورد بحث در دو جهت اكتشاف حكم و تحليل آن است. بنابراين، روش به كار بسته شده در تحقيق حاضر روش تحليلي بوده و روش گردآوري اطلاعات، كتابخانه‌اي (مطالعه اسنادي) است.

One of the most controversial topics in Endowment is stipulation of termination clause and dissolving condition fettered by "generation of endower subsequent need to endowed property" within it. It is provided in 61 civil law article: [endower cannot revoke the Endowmen] and generate this ambiguity that does this not- permitted returnability include stipulation of termination clause and dissolving condition fettered by "generation of endower subsequent need to endowed property" within Endowment? This important issue is remained silent in civil law and caused judge confusion in reaching of correct verdict and law scientists in approaching precise analysis, in addition there are dissentions between Islamic consults in this topic. Accordingly a comprehensive essay in this field is needed. it is considered that stipulation of termination clause and dissolving condition within Endowment does not confront with any obstacle and in addition to criticism of dissenter reasons about such stipulation in Endowment, reasons of accordants will be implied. The method which is applied in this essay is method based on analysis and In order to approach to this purpose, information collection method will be in library (Documents study).