بررسي تنوع گونه اي گياهي و برخي عوامل مؤثر بر آن در منطقه حفاظت شده هلالي، استان خراسان رضوي

Study of Plant Species Diversity and Certain Effective Factors in Helali Protected Area, Khorassan Razavi Province, Iran

منطقه حفاظت شده هلالي با مساحت 63495 هكتار در استان خراسان رضوي حدفاصل دو شهر گناباد و بجستان قرار دارد. با توجه به اهميت تنوع گونه‌اي در حفاظت از محيط زيست، اين تحقيق به منظور بررسي تنوع گونه‌اي گياهان اين منطقه و برخي عوامل مؤثر بر آن انجام شد. در اين راستا سه ايستگاه دشتي، تپه ماهوري و كوهستاني و نيز سه عرصه با مديريت چراي متفاوت انتخاب شده. نمونه‌برداري از پوشش گياهي با برداشت 236 قاب‌ 1 متر مربعي به روش تصادفي-طبقه‌بندي شده در اين عرصه‌ها صورت گرفت. برخي از شاخص‌هاي عددي و پارامتري تنوع گونه‌اي بر اساس داده‌هاي حاصل از نمونه‌برداري و با كمك نرم‌افزارهاي تنوع زيستي در عرصه‌هاي مختلف محاسبه شد و ارتباط تنوع با عوامل فيزيوگرافي و نوع مديريت چرا تعيين شد. بر اين اساس ايستگاه كوهستاني با شاخص مارگالف 9/76 داراي بيشترين غنا و با شاخص كامارگو 0/18 داراي كمترين يكنواختي است. جهات شيب در دو ايستگاه تپه ماهوري و كوهستاني تأثير زيادي fv تنوع گونه‌اي نشان ندادند. در بررسي اثر چرا، بيشترين مقدار تنوع (مارگالف 8/31، شانون 4/82 و كامارگو 0/36) در عرصه چراي متوسط ديده شد. تأثير مثبت بارندگي بر ميزان تنوع نيز از مقايسه داده‌هاي ايستگاه كوهستاني در دو سال پياپي با بارندگي متفاوت، اثبات شد. با برازش مدل‌هاي توزيع رتبه- فراواني، انطباق كل منطقه و ايستگاه‌هاي كوهستاني و تپه ماهوري با مدل لگ نرمال تأييد گرديد. از طرف ديگر ايستگاه دشتي با مدل لگاريتمي برطباق بيشتري داشت كه نمايانگر اثر مخرب دخالتهاي انساني بر تنوع گونه اي در اين ايستگاه است.

Helali Protected Area with ca. 63495 ha. is located in west of Gonabad and southeast of Bajestan, Khorassan Razavi province, NE Iran. Biodiversity has an important role in environment protection. In order to study the plant biodiversity of Helali protected area,three sites including plain, foothill and mountainous areas and three sites with different grazing management were selected and the stratified random samples (236 plots of 1 m2) established to record the abundance and cover of each plant species. The results of biodiversity and its effective factors showed that mountainous site contains maximum value of richness (D_Mg=9/76) and minimum value of evenness (E ́=0/18). There were not significant differences in diversity of different aspects. Moderate grazing site illustrates maximum diversity and positive effect of controlled grazing on biodiversity (D_Mg=8/31,H ́=4/82 and E ́=0/36). Comparing the two years 2011 and 2012 in mountain site denotes affirmative effect of precipitation on biodiversity. Among the Rank- Abundance models, abundance data of the whole area, mountain and foothill sites fit to the lognormal model. On the other hand, plain site is fitted to logarithmic model that might be considered as an alarm for the site.