پهنه بندي استان اصفهان از لحاظ تنوع زيستي گياهان زراعي طي سال هاي 1390 - 1381

Stratification of Isfahan province regarding crop plants biodiversity during 2003-2012

تنوع زيستي كشاورزي از عوامل كليدي تعيين‌كننده‌ي پايداري اكوسيستم‌هاي زراعي محسوب مي‌شود. حفظ تنوع زيستي و مديريت كارآمد آن نقش مهمي در دستيابي به معيارهاي اقتصادي، اجتماعي و زيست محيطي پايداري اكوسيستم‌هاي زراعي دارد. از اين رو لازم است با بررسي دقيق روند تغييرات تنوع در چشم‌اندازهاي كشاورزي، ضمن حفظ آن، در جهت مديريت صحيح تنوع با توجه به ويژگي‌هاي منطقه‌اي نيز اقدامات مؤثري صورت پذيرد. در اين راستا، مطالعه‌ي حاضر با هدف ارزيابي و تحليل تغييرات تنوع زيستي گياهان زراعي استان اصفهان طي سال‌هاي 1390-1381 با استفاده از شاخص‌هاي اكولوژيكي تنوع، شامل شاخص غناي مارگالف، شاخص يكنواختي گونه‌اي و شاخص تنوع شانون به اجرا در آمد. بررسي روند تغييرات شاخص‌هاي مورد ارزيابي نشان داد كه طي بازه زماني 1390-1381، سطح زيركشت، شاخص يكنواختي، شاخص تنوع شانون و تنوع بتاي گونه‌هاي زراعي استان به‌طور معني‌دار كاهش يافته است. روند كاهشي شاخص شانون گياهان زراعي استان اصفهان حاكي از كاهش تنوع زيستي محصولات زراعي اين استان طي بازه‌ي زماني مورد مطالعه مي‌باشد، به‌طوري‌كه مقدار شاخص شانون محصولات زراعي استان از حدود 2/30 در سال‌هاي ابتدايي دهه‌ي 80 به حدود 2/15 در سال‌هاي انتهايي آن كاهش يافته است. نتايج نشان داد كه كاهش معني‌دار يكنواختي توزيع سطح زيركشت در نتيجه‌ي عواملي همچون كاهش معني‌دار سطح زيركشت به دليل بروز خشكسالي‌هاي مداوم و تغيير كاربري اراضي، دليل اصلي كاهش تنوع زيستي محصولات زراعي استان اصفهان طي بازه زماني مورد مطالعه بوده است. براساس نتايج تجزيه‌ي كلاستر نيز شهرستان‌هاي استان اصفهان از لحاظ شاخص تنوع شانون گياهان زراعي در 6 گروه جاي گرفتند.

Agricultural biodiversity is considered as one of the key factors determining the sustainability of agroecosystems. Preservation of biodiversity and its effective management have an important role in achieving economical, social and environmental measures of agroecosystem sustainability, hence it is essential that through precise evaluation of diversity trend in agricultural landscapes, while its preservation, effective steps also accomplish to proper management of diversity with considering the regional characteristics. Hence, current study was carried out with the aim of evaluation and analysis the changes in crop biodiversity of Isfahan province during 2003-2012 using ecological indices of diversity, including Margalef richness index, Evenness index and Shannon diversity index. Evaluation of variation trends of study indices showed that during 2003-2012 period, crop area, evenness index, Shannon index and beta diversity of Isfahan crops have significantly decreased. The downward trend of Isfahan province’s crop plants Shannon index indicated that during this period, the crop species biodiversity of Isfahan province has decreased. As, the Shannon index value of Isfahan crop species was decreased from about 2.30 in initial years of 2003-2012 period up to 2.15 in its terminal years. Results showed that significant decrease in evenness of crop area distribution and also significant reduction of crop area due to continues droughts and land use changes are among the main reasons for decline in crop diversity of Isfahan province during study period. According to cluster analysis, the townships of Isfahan province were also classified into six groups regarding their ten years average of Shannon diversity index.