تنوع زيستي جوامع جنگلي و استپي در رويشگاه هاي اُرس البرزجنوبي (مطالعه موردي: منطقه فيروز كوه)

(Biodiversity of forest and steppe associations in Juniper(Juniperus excelsa) habitat of southern Alborz (Firuzkooh, Iran

در مديريت منابع‌ طبيعي و اولويت‌بندي براي حفاظت، زيربناي مستحكم علمي از داده‌هاي تنوع‌زيستي موردنيازاست. رويشگاه‌هاي جنگلي ناحيه ايران‌وتوراني علي‌رغم اهميت بوم‌شناسي و محيط‌زيستي، به ‌لحاظ تنوع‌زيستي كمتر مورد پژوهش قرارگرفته‌اند. تحقيق حاضر به مطالعه تنوع‌زيستي گونه‌هاي‌گياهي در بخشي از اين رويشگاه‌ها مي‌پردازد. مناطق مورد‌مطالعه شامل پنج ايستگاه در رويشگاه‌هاي ارس البرزجنوبي (فيروزكوه) هستند. نمونه‌برداري با برداشت قطعه-نمونه در امتداد خطوط ترانسكت با فواصل منظم و نقطه شروع تصادفي در هر ايستگاه انجام و اندازه قطعات‌نمونه با روش پلات‌هاي حلزوني و سطح حداقل تعيين‌شد. براي بررسي تنوع‌زيستي، شاخص‌هاي تنوع سيمپسون و شانون-وينر، غناي مارگالف و منهينيك و يكنواختي پيلو و شلدون به‌كارگرفته‌شدند. تجزيه و تحليل شاخص‌هاي تنوع‌زيستي در ارتباط با جوامع گياهي و متغيرهاي‌محيطي، با استفاده از آناليز واريانس يكطرفه و مقايسات ميانگين دانكن انجام‌شد. نتايج تحقيق نشان‌داد كه تنوع‌گونه‌اي جوامع جنگلي به‌طور معني‌داري بيشتر از جوامع استپي است. اين تفاوت در سطح تيره نيز وجوددارد. بيشترين تنوع به جامعه بنه-بادام و جامعه ارس-پلاخور تعلق‌داشته و كمترين تنوع مربوط به جامعه كما است. جامعه ارس-پلاخور در اكوتون هيركاني-ايران‌و‌توراني انتشارداشته و بيشترين تنوع را در ميان جوامع ارس دارااست. همچنين شاخص‌هاي تنوع در جامعه استپي درمنه-گون به‌طور معني‌داري بيشتر از جامعه درمنه-اسپرس هستند. درميان متغيرهاي ‌محيطي مطالعه‌شده، شيب، جهت‌جغرافيايي، ماده‌آلي و بافت‌خاك به‌طور معني‌داري با شاخص‌هاي تنوع‌زيستي درارتباط هستند. به‌نحوي‌كه با افزايش شيب تا 80درصد، تنوع‌زيستي افزايش‌يافته و پس از آن به‌طور معني‌داري كاهش مي‌يابد. دررابطه با بافت‌خاك، بيشترين تنوع و غناي‌گونه‌اي مربوط به خاك‌هايي با بافت شني‌رسي و شني‌لومي بوده و خاك‌هايي با ماده‌ آلي بيش از 6درصد از تنوع‌ گونه‌اي بيشتري برخوردار هستند.

In Management of natural resources and prioritization for conservation, a strong scientific foundation of biodiversity data is needed. Despite the importance of forest habitats of Irano-Turanian region, they have been less studied in term of biodiversity. This study focused on plant diversity in some parts of these habitats. Study area included five stands in southern Alborz mountain. Sampling was carried out by plots along the transect lines taking place at regular intervals within each habitat. Plot size was determined by the concept of minimal area. Biodiversity was investigated using Simpson, Shannon-Wiener, Margalef, Menhinick, Sheldon and Pielou indexes. One way ANOVA following by Dunkan multiple range tests were used to analyze the indexes in relation to associations and environmental variables. According to the results, diversity in forest associations was significantly more than steppe associations. Similarly, the difference was seen at the family level. The greatest amount of diversity belonged to Amygdalo lycioidis-Pistacietum atlanticae and Lonicero ibericae-Juniperetum excelsae and the least amount belonged to Feruletum ovinae. Diversity indexes in Artemisio aucheri-Astragaletum veri were significantly more than Artemisio aucheri-Onobrychidetum cornutae. Among the environmental variables, slope, aspect, soil organic matter and soil texture were significantly associated with the diversity indexes; with the increasing in the slope up to 80%, plant diversity and species richness increased, then significantly reduced. In terms of soil texture, the highest diversity and species richness observed in sandy clay and sandy loam soils. As well as, soils with organic matters more than 6%, were richer in terms of plant diversity.