تنوع ريختي روزنه، سلول هاي همراه و كرك هاي پوششي برگ شاه بلوط اروپايي(Castanea sativa Mill) در اكوسيستم خزري

Morphological variations in stomata, epidermal cells and trichome of sweet chestnut (Castanea sativa Mill.) in Caspian ecosystem

حضور گونه‌هاي ارزشمند و كم‌ياب از قبيل شاه بلوط اروپايي (Castanea sativa) از خصوصيات منحصر به فرد اكوسيستم خزري است كه زمينه‌هاي مطالعاتي فراواني براي متخصصان علوم گياهي فراهم كرده است. با وجود اين، نه تنها تحقيقات زيادي بر روي اين گونه صورت نگرفته، بلكه روند تخريب، ادامه حيات آن را نيز با خطر روبه‌رو كرده است. در پژوهش حاضر، علاوه بر شناخت انواع كرك پوششي برگ و نوع روزنه با استفاده از ميكروسكوپ نوري و الكتروني در گونه شاه بلوط با مبدأ جنگل‌هاي خزري، مقايسه آن با گونه شاه بلوط با مبدأ جنگل‌هاي اروپا نيز انجام شده است. به منظور شناخت سطح تنوع فنوتيپي در سه جمعيت اصلي اين گونه در غرب جنگل‌هاي خزري (سياه‌مزگي، قلعه رودخان و ويسرود)، صفات كمّي روزنه برگ از قبيل: طول بزرگ، طول كوچك، مساحت و تراكم روزنه به انضمام شاخص روزنه اندازه‌گيري شد. آزمون‌هاي آماري نيز در غالب طرح آشيان به منظور تجزيه و تحليل داده‌ها به‌كار گرفته شد. نتايج حاصل حاكي از آن است كه تيپ روزنه شاه بلوط در جنگل‌هاي خزري آنموسيتيك (anomocytic) بوده، سطح زيرين برگ داراي كرك‌هاي ساده (simple unicellular)، كرك ستاره‌اي (stellate) و كرك چند شاخه‌اي (fasciculate) است. مقايسه شاه بلوط با دو مبدأ جنگل‌هاي خزري و اروپا نيز نشان مي‌دهد كه از لحاظ صفات كمّي روزنه و انواع كرك‌هاي پوششي اختلافات چشمگيري بين آنها وجود دارد. در مورد تنوع بين جمعيت‌ها، تجزيه و تحليل آماري تنها اختلاف معني‌دار را در مورد قطر روزنه نشان مي‌دهد و قادر به تفكيك سه جمعيت سياه‌مزگي، قلعه رودخان و ويسرود نيست. در تأييد مطالعات پيشين به‌نظر مي‌رسد شواهدي مبني بر تمايز فنوتيپي جمعيت قلعه رودخان از دو جمعيت ديگر وجود دارد كه نتايج مطالعات مولكولي در آينده براي اثبات اين فرضيه قطعاً ارزشمند خواهد بود.

There are many rare and important species such as sweet chestnut (Castanea sativa Mill.) in Caspian ecosystem which could be regarded as unique characteristics by plant biologists. Habitat destruction had strong adverse effects on sweet chestnut in the Hyrcanian forest. Unfortunately, had been adequate research on the species. In our current research, trichome and stomata morphology of C. sativa in the Hyrcanian forest were surveyed by light microscopy and scanning electron microscopy and the results were compared with that of the European C. sativa. Furthermore, phenotypic variation of the three natural populations of the species (Siahmazgi, Ghalerodkhan and Visrod) was evaluated by stomata morphometrics. Large and small diameters of stomata, area and frequency of stomata and stomata area index were studied. Finally, nested ANOVA was performed. The results showed that stomata type was anomocytic with simple Unicellular, Stellate and fasciculate trichomes on the abaxial surface. There were clear differences between Caspian and European populations of sweet chestnut. As for population variability, statistical analysis of stomata diameters showed significant differences. The three Hyrcanian populations, however, could not be separated. In line with past research, the Ghalerodkhan population showed clear variation but verifying, the hypothesis molecular markers are necessary.