نوسازي نهادي در پادشاهي هاي سنتي و شكل گيري رژيم نئوپاتريمونيال: تجربۀ دولت پهلوي اول

INSTITUTIONAL MODERNIZATION IN RADITIONAL MONARCHIES an‎d THE FORMATION OF A NEO-PATRIMONIAL REGIME:THE EXPERIENCE OF THE FIRST PAHLAVI

در اين مقاله تلاش مي‌شود تا «منطق تكوين» اولين دولت مدرن ايراني برحسب پويايي برآمده از مواجهه و تلفيق مؤلفه‌هاي نهادي دولت سنتي ايراني و ويژگي‌هاي نهادي دولت مدرن توضيح داده شود، درحالي‌كه گروهي در ذيل رويكرد «گسست» با تمركز بر نهادها و كاركردهاي نوسازانۀ دولت رضاشاهي، آن را دولتي مدرن و داراي تمايز مبنايي با دولت سنتي مي‌دانند، گروهي ديگر در ذيل رويكرد «تداوم»اين دولت را در ادامۀ حكمراني سنتي ايراني تحليل مي‌كنند. اين مقاله با نقد هر دو رويكرد، به اتكاي تحليلي از ماهيت دولت سنتي ايراني، مي‌كوشد تا زمينه‌اي براي فهم ماهيت دولت پهلوي، برحسب تلفيق و هم‌جوشي مؤلفه‌هاي دولت پاتريمونيال سنتي، با ابزارها و نهادهاي دولت مدرن فراهم آورد. مقاله معتقد است كه اين همزيستي نهادي اگرچه گسستي بنيادين از دولت پاتريمونيال سنتي بود و توانست به ضعف ساختاري آن دولت غلبه كند، اين امر به هزينۀ تحريف نظام‌مند شكل‌گيري دولت مدرن صورت گرفت؛ تحريفي كه متضمن تثبيت نهادها و مناسبات حامي‌پرورانه در متن دولت جديد، تهي شدن اين نهادها از استقلال نهادي و بدل شدن آنها به ابزار قدرت شخصي حاكم و خاندان وي بوده است. چنين دولتي در گونه‌شناسي نظريه‌پردازان نئووبري دولت، نئوپاتريمونياليسم ناميده شده است. نويسنده باور دارد توجه به تركيب نهادي پيچيدۀ اين شكل از دولت، به‌عنوان ميراث نهادي اولين دولت جديد در ايران از آن جهت اهميت دارد كه سرنوشت سياست و نيز توسعه در دوران بعد به‌شدت تحت تأثير آثار بسيار مخرب اين ميراث بوده است.

The present article aims to investigate the essence of the first Pahlavi State given its institutional legacy for the next periods. Although the first Pahlavi state approaches a modernizing authoritarian state model in terms of deployment model and modernization functions, however, our understanding of the essence of this state would be incomplete if extended formation of state monarchy and its institutional results are left unnoticed. The extended monarchy model caused the aforementioned state to witness, in a clearly declining trend, the revival and reproduction of the Iranian Traditional Monarchy characteristics in the new state and fading away of other features of the former state under the influence of dominant traditional monarchy characteristics.