واكاوي عوامل مانايي و ميرايي فرهنگ‌ها در آيينة حكمت متعاليه

An Analysis of the Grounds and Causes of Stability or Collapse of Cultures in Transcendental Theosophy

موضوع حيات و مرگ پديده‌هايي مانند تمدن، فرهنگ و حتي جامعه، مسئله‌اي است كه در ميان انديشمندان حوزة علوم اجتماعي، محل پرسش است. برخي از نظرياتي كه در صدد تبيين فرايندهاي تغيير و تحول اجتماعي هستند، با استناد به امكان تولد و مرگ پديده‌هاي اجتماعي، فرايند تحول را در دو سر حدّ تولد و مرگ صورت‌بندي مي‌كنند. «چرخة حيات» عنوان نظريه‌اي است كه با تكيه بر چارچوب مذكور، چگونگي تحول در پديده‌ها را تبيين مي‌كند. وجود حقيقي جامعه و فرهنگ با تكيه بر حكمت متعاليه اثبات‌پذير است و به تبع آن، منطق حِكمي، حيات و مرگ جوامع و فرهنگ‌ها را نيز جملگي تأييد مي‌كند، همچنان‌كه اشارات قرآني نيز اين مسئله را تصديق كرده‌ است. به تبع اين تأييد و تصديق مي‌توان عوامل و مؤلفه‌هايي را با تكيه بر تبيين‌هاي حِكمي و معارف قرآني احصا كرد كه در مانايي يا ميرايي جوامع و فرهنگ‌ها مؤثر هستند. اين عوامل و مؤلفه‌ها را از منظرهاي مختلفي مي‌توان گونه‌بندي كرد. يكي از تقسيم‌بندي‌هاي كلان در اين باب، تقسيم عوامل مؤثر در بقا و فناي فرهنگ‌ها و جوامع به دو دستة «مؤلفه‌هاي ناظر به نظام‌هاي معنايي (ويژگي‌هاي ذاتي و نفس‌الامري فرهنگ‌ها)» و «مؤلفه‌هاي ناظر به اصحاب يك فرهنگ» است. در ذيل اين دو شاخة كلي، موارد مختلف ديگري را مي‌توان دسته‌بندي كرد. چارچوب نظري فلسفي براي تبيين موضوعات يادشده، مستلزم به‌كارگيري روش قياسي‌برهاني است.

The issue of the emergence or collapse of phenomena such as civilization, culture and even society is of interest for the scholars of social sciences. Referring to the possibility of creation or collapse of social phenomena, some of the theories that seek to explain the processes of social change divide it into two creation and collapse demarcations. The theory of "Life Cycle" which is based on the above-mentioned framework explains the changes in phenomena. The actual existence of society and culture is verifiable by relying on Islamic philosophy. Therefore, creation and collapse of cultures and communities is confirmed both by philosophical logic and the references in the Quran. Because of this confirmation and relying on philosophical explanations and Quranic teachings, the factors and components effective in creation or collapse of societies and cultures can be identified. These factors and components can be classified from different aspects. One of the major classifications in this regard is dividing the factors effective in the survival and annihilation of cultures and societies into two categories: “components related to semantic systems (the intrinsic and noumenal properties of cultures)" and "components related to the people of one culture”. Under these two general branches, other various items can be categorized. The philosophical-theoretical framework for explaining the above-mentioned issues requires using the analogicaldemonstrative method.