حقوق بشر و دولت‌ها در عصر جهاني شدن

در پرتو واقعيت تلخ جنگ‌هاي بين‌المللي، حقوق بين‌الملل به عنوان پديده‌اي اجتماعي به دليل ضرورت حيات بين‌المللي مسالمت‌آميز ابداع شد. با اين انگيزه كه بتواند تنظيم‌كننده‌ي روابط پيچيده‌ي دولت‌ها شده و نظم تأمين‌كننده‌ي ثبات و آرامش را جايگزين در سياست قدرت گرداند. با وقوع جنگ‌هاي بين‌المللي و نظر به تجارب تلخ و غيرقابل توجيه ناشي از جنگ، فضاي جديدي ايجاد شد كه موجبات حاكميت عنان گسيخته دولت‌ها در داخلي و خارجي را زير سؤال برد و ضرورت وجود معيارها، موازين مشترك و هنجارهاي اخلاقي-انساني را مطلوب وجدان و عقل سليم جهانيان را مورد تأكيد قرار داد. اين مسئله موجب گرديد تعهدات و تكاليفي براي دولت‌ها در نظر گرفته شود و آزادي عمل و اقتدار سنتي دولت‌ها تحت الشعاع قرار گيرد و منجر به ظهور رهياف‌ها و نگرش‌هاي مترقيانه و گرايش‌هاي حقوقي نوع دوستانه‌اي در نظم حقوقي بين‌المللي شود. از سوي ديگر فراتر از خواسته‌هاي واحدهاي سياسي بين‌المللي بايد به فرآيندي كه در پرتو فرهنگ رسانه‌اي و انقلاب جهاني ارتباطات و انفجار اطلاعات و نيز نقش بنيادين جنبش‌هاي اجتماعي و نهادهاي مدني در گستره‌ي مشتركات انساني به وجود آمده است و به موازات آن، افراد و گروه‌ها بدون در نظر گرفتن هويتشان به عنوان اتباع دولت خاص، وراي علقه‌هاي ملي و سياسي مفهوم شهروند جهاني را به وجود آورده‌‌اند. از اين منظر «هويت انسان‌ها تحت تأثير يك جامعه و يا يك ساختار اجتماعي ثابت قرار ندارد بلكه انسان داراي يك هويت اجتماعي در عرصه جهاني است». همچنين حقوق و تكاليف انسان‌ها هم جنبه‌ي جهاني مي‌يابد كه دولت‌ها را ملزم به رعايت آن مي‌كند. اين پژوهش در پي آن است كه به نقش حقوق بشر در عصر جهاني شدن بر تحول دولت‌‌ها به عنوان مهم‌ترين بازيگر عرصه روابط بين‌‌الملل بپردازد و اين موضوع را بررسي نمايد كه حقوق بشر به عنوان هنجاري كه گستره‌ي جهاني يافته، چه تهديداتي براي دولت سرزميني به وجود آورده است و در اين راستا حاكميت به عنوان عنصري غيرقابل تغيير، غيرقابل نفوذ و اساسي را چگونه با رسوخ مواجه ساخته است؟ و سياست خارجي كه در گذشته بيشتر تحت تأثير عوامل داخلي بود تا عوامل خارجي چگونه با فشارهاي فروملي و به ويژه فشارهاي فراملي مواجه شده است؟ بنابراين در اين مقاله سعي خواهد شد تا رابطه اين مفاهيم تا حد ممكن تبيين شود.