سيماي تهمينه در روايت‌هاي حماسي ايران

Tahmina in Iranian Epic Narratives

تهمينه يكي از زنان نامور شاه‌نامه‌ي فردوسي است و در داستان رستم و سهراب، نقش به سزايي از خود ايفا مي‌كند. با اين حال در شاه‌نامه، به سرنوشت تهمينه پس از مرگ سهراب، اشاره‌اي نشده است. اين امر سبب شده است كه در ادوار بعد، داستان‌پردازان و راويان داستان‌هاي حماسي، درباره‌ي فرجام كار تهمينه، به آفرينش داستان‌هايي دست بزنند. اين داستان‌ها در دو دسته قرار مي‌گيرد: روايت نخست؛ آن است كه بر پايه‌ي آن، تهمينه به سوگواري سهراب مي‌پردازد و سرانجام پس از گذشت يك سال، در غم فرزند خود، از دنيا مي‌رود. برپايه‌ي روايت ديگر، تهمينه در كين‌خواهي سهراب، به سيستان حمله‌ور مي‌شود؛ امّا سرانجام با رستم آشتي مي‌كند و از پيوند آن‌ دو فرامرز به دنيا مي‌آيد. از تازش تهمينه به سيستان، دو روايت منظوم كوتاه و بلند در دست است كه از آن‌ها با نام‌هاي «تهمينه‌نامه‌ي كوتاه» و «تهمينه‌نامه‌ي بلند» ياد مي‌كنيم. بررسي تهمينه‌نامه‌ي بلند و نيز خويشكاري‌ تهمينه در روايات حماسي ايران، موضوع اين مقاله است.

Tahmina is one of the prominent female figures of Ferdowsi’s Shahnameh playing an important role in Rostam and Sohrab's story. However, in Shahnameh, there is no reference to Tahmina's fate after Sohrab's death and this is the reason different stories have been made about Tahmina by different storytellers and epic narrators in later epochs. These stories are divided into two categories: based on the first category, Tahmina mourns Sohrab's death and after a year, she dies because of her deep sorrow of her son's death. Based on the second category, Tahmina, avenging her son's death, invades Sistan, though she eventually reconciles with Rostam and the fruit of this unio‎n is a son, Faramarz. Two narratives have portrayed Tahmina's attack to Sistan; one is long and the other one is short which are respectively entitled "long epistle of Tahmina" and "short epistle of Tahmina". This paper studies "long letter of Tahminah" and her duties in Iranian epic narratives.