مسئله جانشيني گيخاتوخان و چالش‌هاي دوران سلطنت بايدو

Succession of GayKātū Khan and Challenges of the Bāydū Reign

ايرانيان اولين قومي بودند كه يك حكومتِ قانونمند را به وجود آوردند. در بين رواياتي كه از ايران باستان ذكر شده نخستين بشر و نخستين شاه ايران كيومرث بوده است و از آن عهد تا كنون انتخاب شاه از چالش­ هاي جدي در تاريخ ايران محسوب مي­شده لذا رسيدن به پادشاهي مستلزم كسب مشروعيت بوده مشروعيت به افراد كمك مي­كرده كه بر اورنگ شاهي بنشينند سبب پايداري سياسي و ماندگاري شاه مي­شده، امّا اگر از بين مي­رفت نتيجه آن دگرگوني سياسي و از دست رفتن تخت پادشاهي بوده است. دوره مغول و فرمانروايي ايلخانان از دوره­ هاي بحراني و پر تناقض مشروعيت­ سازي در تاريخ ايران است. تكيه بر سنت­ هاي قبيل ه­اي و قومي فاتحان، رويكرد به انديشه ­هاي ايراني و نظريه اسلامي حكومت، چالش­ هاي دروني حكومت ايلخانان را تشديد ساخت و در اين دوره پر تلاطم بحران ­هاي پر دامنه­اي را پديدار كرد. پرسش اساسي مشروعيت اين است كه بايدو خان حق ايلخاني خويش را از كجا و بر اساس كدام موازين و ضابطه ­ها كسب كرده بود؟ و جامعه ­ي ايراني و مغولي با چه ملاك ­هايي، تكليف فرمانبري خود را توجيه مي­كردند؟ از اين روي اين مقاله پس از مقدمه به چگونگي تشكيل حكومت ايلخانان، رقابت بر سر ايلخاني، حكومت بايدو و نبرد بايدو با غازان مي­پردازد.

Iranians were the first nation who have established a legitimate government. Among the traditions from ancient Iran, it is mentioned that the first human and the first King (Shah) of Iran was Keyumars and since then, selection of King was considered the serious challenge in Iran history. So, becoming a king required legitimacy. It helped people to sit on the royal throne and would led to political stability and durability of the king, but if it would have been omitted, it would result in political transformation and the loss of the throne. Periods of Mongol and rule of Ilkhanate were the critical period full of contradictions about legitimacy building in Iranian history. Relying on tribal and ethnic traditions of conquerors, the approach to the Iranian thoughts and Islamic theory of government have intensified the internal challenges of Ilkhanate government and has emerged massive crises in this turbulent period. The main question of legitimacy is from where and based on what rules and regulations Bāydū Khanhas acquired his Ilkhanid right? With what criteria Iranian and Mongolian societies justify their obedience? So, after an introduction to the formation of Ilkhanid government, this paper studies the Gaykātū government, Gaykātū battle with Bāydū, Bāydū sit on the Ilkhanid throne, battle with Gāzān and so on.