دانشوران شيعه و نقد گزارش‌هاي تاريخي بر پايه باورهاي كلامي

نقد و ارزيابي گزارش‌هاي تاريخي كه يكي از مؤلفه‌هاي مهمِ پژوهش‌هاي تاريخي به شمار مي‌آيد، همواره نزد پژوهشگران تاريخ، اهميت بسزايي داشته است. آنان همواره با استفاده از معيار‌هايي مانند عقل، مقايسة ميان سال‌ها، مسلمات دانش‌ها، فنون بشري و...، گزارش‌هاي تاريخي را در بوتة بررسي و نقد قرار داده‌اند. يكي از معيار‌هايي‌ كه به‌تازگي، نظر برخي تاريخ‌نگاران معاصر را در حوزة تاريخ اسلام به خود جلب كرده، باور‌هاي كلامي است. از ديدگاه آنان، هر گزارشي كه با باورهاي كلامي ناسازگار باشد، ساختگي است. ازآن‌جاكه رويكرد به باورهاي كلامي در ابتداي راه است، پرسش‌هايي ‌را برانگيخته و گاه نوعي هرج‌ومرج و نابساماني را در بهره‌مندي از اين معيار فراهم كرده است. درنتيجه، برخي پژوهش‌گران تاريخ، به بهر‌ه‌مندي از اين معيار بدبين هستند. اين نوشتار، تلاش مي‌كند ضمن تبيين ديدگاه مخالفانِ بهره‌مندي از معيار يادشده، موانع و تنگناهاي اين معيار را روشن سازد؛ هم‌چنين طرح كند دلايل مخالفان را كه عمدتاً بر تفاوتِ ميان عقل تاريخي و كلامي مبتني است. در ادامه، يكي بودن عقل تاريخي و كلامي را تبيين مي‌كند و اين‌كه همة معيارهاي نقد تاريخي و از جمله معيار يادشده، به معيار عقل باز مي‌گردد؛ درنتيجه، بهره‌مندي از باورهاي كلامي در نقد گزارش‌هاي تاريخي، ديگر با مانعي مواجه نمي‌شود.