اثر آبياري تكميلي و مقدار فراهمي آب بر عملكرد، اجزاي عملكرد و برخي صفات فيزيولوژيك دو رقم گندم ديم

Effect of Supplemental Irrigation and Amount of Available Water on Yield, Yield Components and Physiological Characteristics of Two Rainfed Wheat Cultivars

به منظور بررسي اثر مقادير متفاوت آب دريافتي در مراحل مختلف رشد در سيستم آبياري تكميلي، بر فرايندهاي فتوسنتزي و عملكرد دانه گندم تحت شرايط ديم، پژوهشي مزرعه‌اي در قالب طرح آماري كرت‌هاي دو بار خرد شده در سال‌هاي زراعي 84-83 و 85-84 در مزرعه تحقيقاتي دانشكده كشاورزي دانشگاه شيراز به اجرا در آمد. تيمار كرت‌هاي اصلي شامل آبياري تكميلي در 5 سطح: بدون آبياري (ديم)، آبياري در مراحل: ساقه رفتن، غلاف رفتن، گل‌دهي و پر شدن دانه ، تيمار كرت‌هاي فرعي شامل 2 رقم گندم به نام‌هاي آگوستا و فاين- 15 و تيمار كرت‌هاي فرعي فرعي شامل كود نيتروژن در 3 سطح صفر، 40 و 80 كيلوگرم در هكتار بود. نتايج نشان داد كه در هر دو سال آزمايش، سرعت فتوسنتز، ميزان هدايت روزنه‌اي، غلظت CO2 زير روزنه‌اي و سرعت تعرق، در تيمار آبياري تكميلي در مرحله ساقه رفتن نسبت به ساير تيمارها برتري معني‌دار داشت . به‌علاوه، در هر 4 تيمار آبياري تكميلي و در مراحل مختلف رشد، ميزان پارامترهاي فتوسنتز، هدايت روزنه‌اي و تعرق با كاهش ميزان آب دريافتي در هر كرت آزمايشي كاهش يافت. بيشترين عملكرد دانه در هر دو سال آزمايش، از تيمار آبياري تكميلي در مرحله ساقه رفتن و كمترين مقدار از تيمار ديم حاصل شد. بيشترين ميزان پارامتر‌هاي فتوسنتزي، اجزاي عملكرد و عملكرد دانه از برهمكنش تيمارهاي آبياري تكميلي در مرحله ساقه رفتن × رقم فاين-15 و سطح 80 كيلوگرم نيتروژن در هكتار به‌دست آمد. آبياري تكميلي در مرحله ساقه رفتن در سال 84-83 و 85-84 منجر به افزايش عملكردي به ترتيب حدود 200 و 221 درصد، در مقايسه با تيمار ديم گرديد. بنابراين، به نظر مي‌رسد آبياري تكميلي در مرحله ساقه رفتن تأثير بارزي بر عملكرد دانه ارقام گندم ديم دارد و در صورت تأمين آب كافي در ديم زارها مي‌توان با يك آبياري تكميلي در زمان مناسب، عملكرد گندم ديم را تا دو برابر افزايش داد.

Photosynthesis and wheat grain yield responses to supplemental irrigation with different amount of applied water under dryland conditions were investigated. Therefore, a two-year field experiment was conducted research farm of College of Agriculture, Shiraz University during 2004-2005. Five levels of irrigation including dryland conditions, irrigation at stem elongation, booting, flowering and grain filling were main plots and two wheat cultivars: Agosta and Fin-15 were subplots, and three rates of nitrogen including zero, 40 and 80 kgha-1 were sub sub-plots. The results showed that in both years, photosynthetic rate, stomatal conductance, substomatal CO2 concentration and transpiration rate, were significantly higher under irrigation at stem elongation stage compared to other supplemental irrigation treatments. In all of the four supplemental irrigation treatments, photosynthetic rate, stomatal conductance, substomatal CO2 concentration and transpiration rate decreased with decreasing the amount of applied water to each plot. In both years, the highest grain yield was obtained from supplemental irrigation at stem elongation stage, and the lowest yield was harvested at dryland conditions. The highest photosynthetic parameters, yield and yield components were obtained from interaction of supplemental irrigation at stem elongation stage × Fin-15 and 80 kg N ha-1 in both years. The supplemental irrigation in 2004 and 2005 increased the grain yield 200 and 221 percent, respectively, compared to dryland conditions. Thus, supplemental irrigation at sensitive stem elongation stage could affect significantly wheat grain yield of rainfed wheat cultivars and provision of adequate water for a supplemental irrigation at the appropriate growth stage could double the grain yield of rainfed wheat.