عوامل تأثيرگذار بر نگرش كشاورزان نسبت به مشاركت در تعاوني‌ آب‌‌بران (مطالعه موردي در استان خراسان رضوي)

Factors Influencing Farmers’ Attitudes Toward Participation in Water Users’ Associations (A Case Study in Khorasan-e-Razavi Province, Iran)

هدف اين تحقيق بررسي و تحليل عوامل تأثيرگذار بر نگرش كشاورزان نسبت به مشاركت در تعاوني‌ آب‌‌بران با رويكرد مقايسه دو گروه كشاورزان در شبكه‌هاي آبياري داراي تعاوني آب‌بران و فاقد آن مي‌باشد. اين تحقيق از نوع توصيفي- هم‌بستگي و علّي- مقايسه‌اي مي‌باشد. كشاورزان شبكه‌هاي آبياري در استان خراسان رضوي جامعه آماري اين تحقيق را تشكيل مي‌دهند كه با استفاده از روش نمونه‌گيري طبقه‌اي 335 كشاورز به صورت كاملاً تصادفي انتخاب شدند. روايي پرسش‌نامه از طريق اعضاي هيأت علمي دانشكده كشاورزي در دانشگاه تربيت مدرس و متخصصان و كارشناسان سازمان جهاد كشاورزي و شركت سهامي آب منطقه‌اي در استان خراسان رضوي به‌دست آمد. پايايي ابزار پژوهش نيز با انجام آزمون مقدماتي از طريق تكميل 30 پرسش‌نامه در شبكه آبياري تبارك آباد قوچان مورد تأييد قرار گرفت و ضرايب اطمينان آلفاي كرونباخ (α) براي بخش‌هاي مختلف بين 0/73 تا 0/86 محاسبه شد. نتايج حاصل از هم‌بستگي پيرسون نشان داد كه برخي از متغيرهاي تحقيق نظير ميزان تحصيلات، سطح زير كشت آبي، درآمد ساليانه، تماس‌هاي ترويجي، مؤلفه‌هاي سرمايه اجتماعي، وضعيت آبياري منطقه از ديدگاه آب‌بران و وضعيت مشاركت كشاورزان در زمينه مديريت شبكه‌هاي آبياري با نگرش كشاورزان نسبت به مشاركت در تعاوني‌ آب‌بران رابطه مثبت و معني‌داري وجود دارد. علاوه بر اين بين ميانگين‌هاي ابعاد نگرشي كشاورزان نسبت به مشاركت در تعاوني‌ آب‌بران در دو گروه پاسخگويان در شبكه‌هاي آبياري داراي تعاوني آب‌بران و فاقد آن اختلاف معني‌داري وجود دارد. نتايج حاصل از رگرسيون چند متغيره گام به گام نشان داد كه متغيرهاي عملكرد كشاورزان در زمينه مديريت آب زراعي، مشاركت اجتماعي، اعتماد اجتماعي، وضعيت آبياري منطقه از ديدگاه آب‌بران و وضعيت مشاركت كشاورزان در زمينه مديريت شبكه‌هاي آبياري 61/1 درصد از تغييرات نگرش كشاورزان را نسبت به مشاركت در تعاوني آب‌بران پيش‌بيني مي‌كند.

The purpose of this study was to investigate and analyze the factors affecting farmers’ attitudinal dimensions toward participation in Water Users’ Association (WUA) by comparing two groups of farmers in irrigation networks with WUA and without it. The methodological approach was a descriptive-correlational and causal-comparative study of the survey type. The target population in the study consisted of 2551 farmers of irrigation networks in Khorasan-e-Razavi Province, Iran. Using stratified random sampling technique, 335 participants were chosen. Data were collected through a questionnaire, and analyzed using SPSS, V.13. Content and face validity of the instrument were obtained by the faculty members of Agricultural Extension and Education, Agronomy and Irrigation Departments at Tarbiat Modarres University and also specialists board of Agricultural Jihad Organization and Regional Water Joint-stock Company in Khorasan-e-Razavi Province. The reliability analysis was conducted and cronbach’s alpha values for the various sections of instrument were estimated between 0.73 and 0.86. The descriptive findings of the study showed that the majority of farmers’ overall attitude with respect to participation in WUA was at a good level. The results obtained from Pearson correlation analysis indicated that there are significant and positive relationships between such variables as education level, size of irrigated cultivated landholding, annual income, extension contacts, social capital components, water users’ perceptions regarding irrigation networks status and farmers’ participation status concerning irrigation networks management with the farmers’ overall attitude toward participation in WUA. The result of stepwise multivariate regression analysis indicated that 61.1% (R2 = 0.611) of the variance in farmers’ attitudes with respect to participation in WUA could be explained by farmers’ behaviour regarding optimum farm water management, social participation, social confidence, water users’ perceptions regarding irrigation networks status, farmers’ participation status concerning irrigation networks management. Also, significant differences were found between the two respondent groups in irrigation networks with WUA and without it in relation to farmers’ attitudinal dimensions.