ارزيابي مدل EPM از طريق رسوب‌سنجي مخازن سدهاي كوچك

Evaluation of EPM Model by Sediment Measurement in Reservoirs of Small Dams

به منظور ارزيابي كمي رسوب دهي حوزه‌هاي آبخيز فاقد آمار، استفاده از مدل‌هاي تجربي اجتناب ناپذير است. مدل EPM يكي از مدل‌هاي مورد استفاده در ايران مي باشد كه بعضاً مورد ارزيابي قرار گرفته است. وليكن اغلب ارزيابي‌ها، با استفاده از آمار رسوب رودخانه‌ها انجام پذيرفته و از اندازه‌گيري مستقيم رسوبات در مخازن سدها و بندها كمتر استفاده شده است، در صورتي كه روش اندازه‌گيري رسوبات مخازن سدها و بندها از دقت بالاتري برخوردار مي‌باشد. در اين تحقيق تعداد 9 حوزه آبخيز كوچك در استان سمنان انتخاب شده‌اند. درخروجي اين حوزه‌ها، سدهاي خاكي كوتاه طي سال‌هاي گذشته احداث گرديده‌اند كه عمر آنها به ده سال مي‌رسد. اين سدها تا زمان اندازه‌گيري رسوب سرريز ننموده‌اند و به همين دليل تمامي رسوبات توليدي حوزه آبخيز بالادست آنها در مخازن سدها به تله افتاده‌اند. مقدار رسوبات ته نشين شده در مخازن اين سدها از طريق عمليات نقشه برداري محاسبه شد. وزن مخصوص ظاهري رسوبات در هر مخزن اندازه‌گيري شد و مقادير حجمي رسوبات به مقادير وزني تبديل گرديد. با استفاده از مدل EPM مقدار رسوب توليدي حوزه‌ها به صورت حجمي و وزني برآورد گرديد. مقادير رسوب توليدي اندازه‌گيري شده در مخازن سدها با مقادير برآورد شده با استفاده از آزمون t استيودنت مورد مقايسه قرار گرفتند. نتايج نشان داد كه اختلاف بين ميانگين‌ها براي مقادير حجمي و وزني رسوب دهي برآورد شده با استفاده از مدل EPM با مقادير اندازه‌گيري شده، در سطح 5 درصد معني‌دار نمي‌باشد ولي تعيين كارايي و ميانگين نسبي مجذور مربعات خطاي مدل نشان داد كه مدل EPM از كارايي نسبتاً پاييني در برآورد رسوب دهي حوزه‌هاي آبخيز مناطق مورد مطالعه برخوردار است.

In order to quantitatively evaluate the sediment yield in ungauged basins, it is necessary to use empirical models. The EPM model, as a model which is using in Iran, has sometimes been evaluated. Most evaluations have often been conducted by using river's sediment information and direct measurements of dam reservoir sedimentation have been less used, while the sediment measurement method on reservoir is more carefully. 9 small watersheds from Semnan province (Iran) were selected in this research. There is a small earth dam which have been built on the outlet of each watershed in the past years that them age is 10 years. These dams have not been weirs since they have been building to now. Therefore total of sediment yield volumes of each watershed are entrapped in the dam reservoirs. The volume of sediments deposited in reservoir were calculated by surveying. Sediment's apparent specific weights were measured in each reservoir and the volume of sediments transformed into sediments weight. By EPM model the volume and weight of sediment yield were estimated. Values of sediment yield measured in reservoirs were compared with estimated values by t-test. The results showed that at level 5%, there was not any significant difference between sediment yield values estimated in reservoirs by EPM model in comparison with values of volume and weight which were measured. But determination of performance and relative root mean square error showed that EPM model has low efficiency for estimation of sediment yield in the case study of watersheds.