اندازه‌گيري برخي از ذخاير كربن آلي در دسترس به عنوان شاخص كيفيت خاك

Determination of Some of Labile C Pools as Soil Quality Index

مديريت صحيح عمليات كشاورزي و حفظ مواد آلي خاك، از جمله عوامل مهم در كشاورزي پايدار مي‌باشند. مقدار ماده آلي خاك يكي از شاخص‌هاي مهم كيفيت خاك محسوب مي‌شود. ذخاير لبايل مواد آلي به عنوان شاخص خوبي از كيفيت خاك كه بيشتر به تغييرات عمليات مديريتي حساس مي‌باشد، مي‌تواند مورد بررسي قرار گيرد. تحقيق حاضر با هدف بررسي برخي از ذخاير لبايل كربن آلي خاك به عنوان شاخص ارزيابي تأثير مديريت‌هاي متفاوت زراعي در دو خاك آهكي صورت گرفت. اين مطالعه دردو محل 1- كرت‌هاي تحت كوددهي با چهار سطح0،25، 50 و 100 مگاگرم كود گاوي در هكتار با تناوب زراعي ذرت- گندم ( C1, C2, C3, C4 ) و در كرت‌هاي زير سيستم‌هاي كاشت ( C5, C6, C7 ) با سابقه تناوب مشخص در مزرعه تحقيقاتي لورك و2- در سيستم‌هاي كاشت با تاريخچه كشت مشخص ( C8, C9, C10 ) در مزرعه ايستگاه تحقيقاتي فزوه اجرا گرديد. نمونه برداري خاك از دو عمق 5- 0 و 15- 5 سانتي‌متر از وسط كرت‌ها انجام شد. در نمونه‌هاي خاك مقادير كربن آلي، كربوهيدرات قابل عصاره‌گيري با آب داغ، ذرات مواد آلي ( POM )، كربن آلي و مقدار كربوهيدرات قابل عصاره‌گيري با آب داغ در بخش POM وميانگين وزني قطر خاكدانه‌هاي پايدار در آب اندازه‌گيري شد. اجزاي اندازه‌گيري شده مواد آلي و پايداري خاكدانه‌ها، تحت تأثير مديريت‌هاي گوناگون، تفاوت معني داري نشان دادند. بيشترين مقدار كربوهيدرات و پايداري خاكدانه در منطقه لورك در پلات­هاي 100 مگاگرم كود گاوي در هكتار و در منطقه فزوه درزمين زير كشت يونجه به دست آمد. هم‌چنين نتايج نشان داد كه ميانگين وزني قطر خاكدانه‌هاي پايدار در آب هم‌بستگي بيشتري با مقدار كربوهيدرات‌هاي قابل عصاره‌گيري با آب داغ نسبت به ساير اجزاي كربن آلي داشتند. بخش كربوهيدرات قابل عصاره­گيري با آب داغ به تغييرات مديريتي در كوتاه مدت حساسيت بيشتري نشان داده و به عنوان شاخص خوبي از كيفيت خاك به ويژه در ارتباط با تشكيل خاكدانه مي‌تواند در ارزيابي كيفيت خاك مورد توجه باشد.

Adopting proper agricultural management and conserving soil organic matter are important components of sustainable agriculture. Soil organic matter content is a key attribute in soil quality. Labile organic matter pools can be considered as suitable indicators of soil quality that are very sensitive to changes in soil management practices. This research was carried out to investigate some organic carbon labile pools as an indicator evaluating the effects of different managements on some quality parameters of two calcareous soils. The study was conducted in 2 locations: 1- plots that receiving 0 (C1), 25 (C2), 50 (C3) and 100 (C4) Mg/ha of manure for five years successively with a cropping rotation of wheat –corn every year and plots under three cropping rotations (C5, C6 and C7) at Lavark experimental farm and 2- inquiry research station of Fozveh at different plots with three different cropping rotations (C8, C9 and C10) with a given cropping history recorded for the last 5 years. Soil samples were taken from the center of each plot and the depths of 0-5 cm and 5-15 cm. Their organic carbon, hot water soluble carbohydrate, particulate organic matter (POM), organic carbon and hot water soluble carbohydrate of POM, mean weight diameter of water stable aggregates were determined. Different managements consisting of different levels of manure and types of cropping rotation had significant effects on the soil characteristics measured. The greateast amount of carbohydrate and aggregate stability was obtained in the plots of 100 Mg/ha of manure in Lavak and in alfalfa plots in Fozveh station. Also, the results showed that aggregate stability has a better correlation with hot water soluble carbohydrate in comparison with other soil organic pools. Therefore, the carbohydrate extracted by hot water may be used as an index to assess the impacts of different agricultural management systems on soil quality.