سينتيك آزاد شدن فسفر و هم‌بستگي ضرايب مدل‌هاي سينتيكي با برخي ويژگي‌هاي خاك و شاخص‌هاي گياهي در تعدادي از خاك‌هاي همدان

Phosphorus Release Kinetics and the Correlation Between Kinetics Models Constants and Soil Properties and Plant Indices in some Hamadan Soils

در اكثر مناطق دنيا فسفر بعد از نيتروژن مهم‌ترين عنصر محدود كننده رشد محصولات كشاورزي مي‌باشد. اطلاعات درباره سرعت آزاد شدن فسفر در خاك‌هاي همدان محدود است. هدف از اين تحقيق مطالعه سرعت رهاسازي فسفر در ده نمونه از خاك‌هاي استان همدان به وسيله عصاره‌گيري مرحله‌اي با استفاده از بي كربنات سديم 5/0 مولار با 5/8=pH در مدت 1752 ساعت و هم‌بستگي ثابت‌هاي سرعت معادلات سينتيكي با خصوصيات خاك و شاخص‌هاي گياه ذرت بود. نتايج اين پژوهش نشان داد رهاسازي فسفر از خاك‌ها در ابتدا سريع و سپس به آهستگي ادامه يافت. بعد از گذشت 1752 ساعت مقدار فسفر آزاد شده در خاك‌ها بين 586 - 309 ميلي‌گرم در كيلوگرم متغير بود. فسفر تجمعي آزاد شده به وسيله شش مدل سينتيكي ارزيابي شد. نتايج تجزيه‌هاي آماري نشان داد كه رهاسازي فسفر توسط معادلات پخشيدگي پارابوليكي، مرتبه اول و تابع نمايي به خوبي قابل توصيف بود. نتايج مطالعات هم‌بستگي نشان داد كه برخي ضرايب آزاد شدن فسفر از جمله شيب و عرض از مبدأ معادلات مرتبه اول، انتشار پارابوليكي، تابع نمايي، و نيز مقادير فسفر آزاد شده پس از 168 و1752 ساعت با ويژگي‌هاي خاك مانند مقدار فسفر قابل دسترس اوليه، در صد كربنات كلسيم، شن و سليت هم‌بستگي معني‌داري دارند. نتايج ارتباط شاخص‌هاي گياهي با ضرايب سرعت معادلات سينتيكي نشان داد شيب معادله مرتبه اول با شاخص‌هاي گياهي هم‌بستگي معني‌داري نداشت. ثابت‌هاي معادلات انتشار پارابوليك، تابع نمايي و فسفر آزاد شده پس از 1752 ساعت هم‌بستگي معني‌داري با شاخص‌هاي گياهي داشتند. نتايج اين تحقيق نشان داد سرعت آزاد شدن فسفر در خاك‌ها متفاوت و فاكتور مهمي در تأمين فسفر مورد نياز گياه مي‌باشد.

Phosphorus (P) after nitrogen limits agricultural production in most region of the world. Information about P release rate is limited in Hamadan soils. The objective of this research was to study P release in 10 soils from Hamadan province by successive extraction with 0.5 M NaHCO over a period of 1752 h and the correlation of P release characteristics with soil properties and corn plant (Zea mays) indices. The results showed that soil P release began with a fast initial reaction, followed by a slow secondary reaction until 1752 h. The amounts of soil P released after 1752 h ranged from 309 to 586 mg kg-1. The cumulative P release was evaluated by six kinetics equations. Statistical analysis showed that phosphorus release kinetics were described by parabolic diffusion law, first order and power function equations. The correlation study indicated that soil P release coefficients such as rate constant of first order, parabolic diffusion law, power function equations, P released after 168 and 1752 h were significantly correlated with some soil properties such as Olsen-P, calcium carbonate equivalent, sand and silt. The correlation studies between plant indices and constants of kinetics equation showed that rate constant of first order equation was not significantly correlated with plant indices. Equation constants of parabolic diffusion law, power function and P release after 1752 h were significantly correlated with plant indices. The results of this research indicated that release rate of P is different in soils and is an important factor in supplying available P to plants.