نقش زُهري در روايات اصلي جمع قرآن

در بررسي اِسنادي روايات اصلي جمع قرآن، نقش ابن شهاب زُهري به عنوان جامع و حلقه مشترك اين روايات، به خوبي به چشم مي‌خورد. راويان اين دسته روايات عمدتاً مدني بوده و حكايت از جمع قرآن توسط ابوبكر، عمر و عثمان دارند. با توجه به جايگاه محوري زهري به عنوان نمايندۀ گروه مدني «اصحاب اثر» در ربع نخست سدۀ دو هجري و نيز به عنوان اولين مدوّن حديث نبوي، به نظر مي‌رسد وي اصلي‌ترين منبع نقل حديث براي راويان بعد از خود بوده است. ازاين‌رو وي رواياتي از جمع قرآن را كه در انتهاي قرن يك هجري در مدينه رايج بوده، نقل كرده و رواج‌دهندۀ اصلي اين روايات، بعد از خود بوده است. تعلق زهري به بوم مدينه و درنتيجه، «مدني‌گرايي» او در امتداد روحيۀ انحصارگرايي علماي مدينه باعث شد تا به دنبال يكسان‌سازي مصاحف و اصل قرار دادن مصاحف مدينه، تنها ايشان به روايات مشهور جمع قرآن اهتمام ورزند. زهري تنها سه خليفۀ اول را جزو خلفاي راشدين ‌شمرده و عثمان را افضل از حضرت عليR مي‌دانسته است. بدين ترتيب «عثماني‌گري» زهري و ارتباط و كارگزاري مستمر او در دستگاه خلافت اموي كه در طراحي و ترويج جريان عثمانيه نقش اساسي را ايفا كردند، باعث مي‌شد دربارۀ روايات جمع قرآن تنها به نقل و ترويج روايات مشهور جمع قرآن بپردازد.