ارزيابي تركيب‌پذيري ارقام برنج از طريق روش‌هاي دوم و چهارم گريفينگ

Evaluation of Combining Ability in Rice Cultivars Based on Second and Fourth Griffing Methods

براي ارزيابي تركيب‌پذيري عمومي و خصوصي ارقام برنج، شش رقم برنج در سال 1384 به‌صورت يك طرح داي‌آلل يك طرفه با يكديگر تلاقي داده شدند. در سال 1385 والدها و نتاج آنها در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار كشت و 10 صفت در آنها اندازه‌گيري شد. نتايج تجزيه واريانس حاكي از وجود تفاوت‌هاي ژنتيكي معني‌دار بين ارقام و هم‌چنين تركيب‌پذيري عمومي و خصوصي والدها و هيبريدها بود. بدين ترتيب وجود اثر افزايشي و غيرافزايشي ژن‌ها در كنترل صفات مورد مطالعه محرز گرديد. بر اساس نتايج حاصل از تجزيه داي‌آلل به روش‌هاي دوم و چهارم گريفينگ، سهم اثر افزايشي ژن‌ها در كنترل صفات دوره رشد رويشي، ارتفاع بوته، طول خوشه، تعداد خوشه در بوته و طول دانه قهوه‌اي بيشتر از اثر غيرافزايشي ژن‌ها بود، درحالي‌كه ساير صفات مورد مطالعه بيشتر تحت كنترل اثر غيرافزايشي ژن‌ها قرار داشتند. هم‌چنين مقايسه روش‌هاي دوم و چهارم گريفينگ در ارزيابي صفات حاكي از تفاوت سهم واريانس افزايشي و غيرافزايشي در دو روش بود. به علاوه، تركيب‌پذيري عمومي و خصوصي حاصل از دو روش در مورد بسياري از صفات مانند دوره رشد رويشي و زايشي، ارتفاع بوته، تعداد دانه پر در خوشه و عملكرد دانه متفاوت و معني‌دار بود، به طوري كه مي‌توان گفت استفاده از نسل‌هاي والدي در تجزيه داي‌آلل در روش دوم گريفينگ سبب مي‌شود كه برآورد واريانس‌هاي تركيب‌پذيري داراي اريب باشند. بنابراين روش چهارم گريفينگ به دليل عدم استفاده از والدها از نظر صرفه‌جويي در زمان، هزينه و امكانات، مناسب‌تر از ساير روش‌هاي گريفينگ بوده و به عنوان يك روش كاربردي پيشنهاد مي‌شود.

Six rice cultivars were crossed in half diallel design to evaluate their GCA and SCA in 2005. In the following year, parents and their progenies were grown in a randomized complete block design with three replications, and 10 traits were measured. The analysis of variance showed significant differences (p≤0.01) between cultivars. Furthermore, general combining ability (GCA) and specific combining ability (SCA) for parents and hybrids were significant. Therefore, additive and non-additive gene effects on controlling traits were demonstrated. According to the analysis based on the second and fourth Griffing methods, additive gene effects were more than non-additive gene effects on controlling growth period, plant height, panicle length, number of panicles/plant and brown rice length, while other studied traits were more controlled by non-additive gene effects. Comparison of the second and fourth Griffing methods showed that the proportions of additive and non-additive variances in two methods were different. Moreover, GCA and SCA resulting from the two methods for several traits such as vegetative and productive growth period, plant height, number of filled grains/panicle and grain yield were significant. Therefore, it could be concluded that using parental generations in the second Griffing method may cause biased estimate of the GCA and SCA variances. Thus, using the fourth Griffing method is more suitable than the other methods in providing time, cost and facilities, and is recommended as an applicable method.