تحليل عوامل دروني گسترش جريان هاي افراطي در خاورميانه: مطالعه موردي عراق

Analysis of Domestic Factors in Expansion of Radical Currents in the Middle East: The Case of Iraq

خاورميانه از يك دهه قبل به ويژه در پي تهاجم نظامي امريكا به عراق، با افزايش فعاليت جريان هاي افراطي مواجه شده است. در تحليل عوامل گسترش اين جريان ها، علاوه بر عوامل سطح منطقه اي در راستاي رقابت بازيگران اصلي خاورميانه و سطح بين الملل همچون حضور نيروهاي فرامنطقه اي و تغيير دستوركار سياست خارجي امريكا در خاورميانه، بايد به عوامل زمينه ساز داخلي كشورهاي درگير نيز توجه داشت. در تحليل دلايل ظهور اين جريان ها، ويژگي هاي خاص حاكم بر كشورهاي منطقه در قالب فرهنگ هاي سياسي چندپاره، نابرابري هاي سياسي و اجتماعي، چالش مشروعيت و دولت هاي شكننده نيز بايد لحاظ شوند. در ميان كشورهاي خاورميانه، در عراق با ايجاد خلا قدرت پس از صدام، چالش هاي متعدد و درگيري هاي قومي پس از آن، زمينه هاي تشكيل و گسترش اين گروه ها فراهم شده است. در اين چارچوب، هدف اصلي اين مقاله واكاوي افراط گرايي در عراق است. بر اين مبنا پرسش اصلي كه اين مقاله مطرح مي كند اين است كه مهم ترين عوامل داخلي گسترش جريان هاي افراطي در عراق كدامند؟ فرضيه اصلي پژوهش، اين است كه تشكيل جريان هاي افراطي در عراق، ريشه اي تاريخي داشته اند كه سياست هاي دولت هاي حاكم و ساختار چندپاره عراق آن را تقويت كرده است. اين مقاله با روش تحقيق تحليلي ـ توصيفي و با استفاده از منابع كتابخانه اي به واكاوي اين موضوع مي پردازد. نتيجه مهم اين پژوهش آن است كه گسترش جريان هاي افراطي در عراق، نتيجه عوامل چندگانه ساخت تحميلي دولت ـ ملت، شكاف هاي اجتماعي متعدد، انسداد سياسي و چالش ناكارآمدي دولت است.